100: DAVRANIfi DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹NE YÖNEL‹K REHBERL‹K 763 B. C. D. E. 8. Her gün egzersiz yapmaya bafllat›n/ya da mevcut yo¤unlu¤unu art›r›n. 9. Nikotin replasman tedavisi seçene¤ini de¤erlendirin (örne¤in sak›z, sprey). 10. ‹laç seçene¤ini de¤erlendirin (örne¤in Chantix, Zyban, vb). 11. Sigaray› b›rakmaya haz›r olan veya sigara kullan›m›yla ilgili olarak baz› davran›fl de¤ifliklikleri göstermeye bafllayan hastalar için, tavsiye edilebilecek baz› yard›mlaflma amaçl› web siteleri vard›r: a. Amerikan Aile Hekimleri Akademisi – www.familydoc.org; sitesini inceleyerek “sigara b›rakma” (stop smoking) bafll›¤›n› bulun. b. Amerikan Akci¤er Derne¤i – www.lungusa.org; sayfas›n›n alt›na do¤ru kayd›rarak “Sigaradan Kurtulmak” (Freedom From Smoking) program›n› bulun. Beslenme. G›da ve beslenme modelleri, obezitenin yan› s›ra birçok kronik durumu da etkilemektedir. Eksiksiz bir beslenme öyküsü al›n; bu uygulama, hastayla görüflme yapmay› ve beslenme günlü¤ü tutmay› da kapsar. Benim piramidim (my Pramid) isimli web sitesi, de¤erlendirme araçlar› ve rehberleri sunmaktad›r. Beslenme tavsiyeleri/yeme planlar› için, www.mypyramid.gov.tr adresini ziyaret ediniz. Bu site, beslenme/g›da de¤erlendirmeleri ve kifliye göre öneriler aç›s›ndan mükemmel bir kaynakt›r. 1. Adolesanlar ve eriflkin kad›nlar, ilave kalsiyuma ihtiyaç duyar. 2. Gebe kad›nlar, bebekler ve küçük çocuklar›n özel beslenme gereksinimleri vard›r. Kilo vermek için genel tavsiyeler 1. Mümkün oldu¤u durumlarda, beslenme uzmanlar› ve di¤er e¤itimli personeli (örne¤in, Diyabet E¤itimcileri) sürece dahil edin. 2. G›da Rehberi Piramidinin befl temel g›da grubunu: (1) tah›llar; (2) meyveler; (3) sebzeler; (4) süt ürünleri; (5) et ve baklagilleri kapsayan dengeli bir diyet önerin (ÖG C ). 3. Fiziksel aktivite düzeyini ve düzenli egzersizi, normal günlük faaliyetin ötesine geçecek flekilde art›r›n (amaç, haftada ilave 1.000 kalori veya günde toplam 10.000 ad›ma ulaflmakt›r) (ÖG A ). 4. Ya¤ kalori al›m›, trans-ya¤lar ve doymufl ya¤lar› azaltman›n kolay tespit yollar›n› tespit edin (KAH riski, ÖG A ). 5. Meyve ve sebzeleri içeren daha az ve s›k ö¤ünler yiyin (ÖG A ). 6. Günlük stres yönetimi aktiviteleri yap›n (örne¤in gevfleme hareketleri, kendi kendine hipnoz, nefes egzersizleri). 7. Davran›fl odakl› bir Eylem Plan› haz›rlay›n ve hastan›n gayret ve çabalar›n› takip edin (ÖG A ). Egzersiz. Tüm hastalara, düzenli olarak orta düzeyli aerobik egzersiz yapman›n faydalar›n› anlat›n. Yafl/cinsiyet/populasyona özgü riskler gibi nedenlerle ekstra ilgi gerektiren gruplar; kad›nlar, etnik az›nl›klar, düflük e¤itim düzeyli ve yafll› eriflkinlerden oluflan gruplard›r. Düzenli fiziksel aktivite tavsiyeleri, her hastan›n sa¤l›k durumu ve yaflam tarz›na göre flekillendirilmelidir (ÖG C ). 1. Hastalar, hafta içi günlerin ço¤unlu¤unda 30 dakika veya daha uzun süreyle orta düzeyli fiziksel aktivite gerçeklefltirmelidir (yürüme, bahçe iflleriyle u¤raflma, dans, vb faaliyetler gibi). 2. Hastalara güvenli egzersiz k›lavuzu sa¤lay›n. Yaralanma veya t›bbi komplikasyon riski olanlara, uygun fiziksel aktiviteler tavsiye edilmelidir. Hastal›klara özel egzersiz rehberlerine baflvurun ya da hastay› bir egzersiz uzman›na yönlendirin. 3. FIT’nin (S›kl›k, Yo¤unluk ve Zaman) üç bilefleni hakk›nda hastayla konuflun. 4. Standart kardiyovasküler ›s›nma ve so¤uma süresi 5’er dakikad›r. Kalp hastal›¤› veya hipertansiyon hastalar›n›n en az 7-10 dakikal›k ›s›nma-so¤uma süresine ihtiyac› olabilir. 5. Her gün güç egzersizleri önerin; yaralanma-zedelenmeleri önlemek için, aerobik aktiviteden sonra esnetme hareketleri tavsiye edin. 6. Yafll›lar için; AAFP’nin Egzersiz Reçetelerine baflvurunuz: www.aafp.org/20060801/437.html. 7. Diyabetik hastalar için; Durum Bildirgesi Fiziksel Aktivite/Egzersiz ve Diyabet. Diabetes Care. Vol:27, Suppl 1, Jan 2004, S58-64. Kas›tl› yaralanmalar 1. ‹ntihar (ÖG C ) a. K›sa süre önce boflanma, ayr›lma, iflsizlik, depresyon, alkol veya di¤er madde ba¤›ml›l›klar›, major t›bbi hastal›klar, yaln›z yaflamak ve k›sa süre önce yaflanan kay›plar gibi nedenlerle yüksek risk grubundaki hastalarda, intihar, düflüncesi konusunda dikkatli olun. Özellikle adolesanlar büyük risk tafl›r; risk faktörleri okul performans›nda düflüfl veya okula devamda yaflanan s›k›nt›lar, arkadafl iliflkilerinde bozulma veya de¤ifliklikler, afl›r› k›zg›nl›k ve kavgac› davran›fllar›d›r. Yafll›lar da yüksek intihar riski tafl›rlar.