68 Ast›m Jonathan MacClements, MD, FAAFP Çeviri: Dr. Recep Erol Sezer ANAHTAR NOKTALAR • Etkili ast›m kontrolü, bazal membran›n fibrozisi ile havayollar›n›n yeniden flekillenmesini önlemek için gereklidir. Bu de¤ifliklikler önlenmezse geriye dönüflsüz obstrüktif akci¤er hastal›¤›na yol açabilirler. Etkili kontrol, anti-inflamatuar ajanlar›n ve en s›k olarak inhale edilen kortikosteroidlerin kullan›lmas›yla baflar›labilir (ÖG A ). • Ast›mda baflar›l› kontrol, sürekli hasta e¤itimini gerektirir. Bu e¤itimle hastalar ilaçlar›n› ve ast›m› alevlendiren faktörlerden kaç›nmay› ö¤renirler (ÖG A ). S›kl›kla karfl›lafl›lan h›zland›r›c› faktörler flunlard›r: ev tozu akarlar›, sigara duman›, küf, hayvan kaynakl› alerjenler (kedi ve köpeklerin ölü cilt tabakalar›, hamam böce¤i ve kemirgen proteinleri). • HEPA (Yüksek-Etkili Partikül Hava) filtrenin pahal›l›¤› azalm›flt›r, daha kolay bulunur olmufl ve havadan kaynaklanan alerjenlerden korunmada daha etkili hale gelmifltir. • Ast›ml› hastalar, yüksek hastal›k ve ölüm riski alt›nda olduklar›ndan primer bak›m sa¤lay›c›lar taraf›ndan sistematik ve dikkatli bir biçimde izlenmelidirler. Spirometre ve hasta taraf›ndan kullan›lan tepe ak›m ölçer hastal›k yönetiminde önemli bir rol oynar (ÖG A ). I. Girifl A. Tan›m. Ast›m, tekrarlayan ve inatç› inflamatuar ve/veya t›kay›c› süreçlerle kendini gösteren bir hava yollar› hastal›¤› olup, s›kl›kla geriye dönüflsüz akci¤er fonksiyon kayb›yla ve önemli yeti yitimiyle sonlan›r. Ast›mda hastal›¤›n fliddetini tan›mlayan terimler, belirtilerin s›kl›¤› ve fliddetine dayal› olarak flunlard›r; hafif intermittan, hafif persistan, orta persistan ve fliddetli persistan (Tablo 68–1). B. Epidemiyoloji 1. Olgular›n %75-90’›nda bafllang›ç befl yafl öncesidir, en yüksek prevalans 10-12 yafllar› aras›ndad›r. 2. Risk faktörleri flunlard›r; ailede ast›m veya atopi öyküsü, ebeveynin sigara kullan›m›, ortamdaki hava kirlili¤i, viral solunum yolu enfeksiyonlar›, özellikle respiratuar sinsityal virus kaynakl› bronfliolit. Erkekler ve siyahlar daha yüksek risk alt›ndad›rlar. 3. Ast›m prevalans› ABD’de son yirmi y›lda artm›flt›r, 2004 y›l› itibariyle 6.2 milyonu çocuk olmak üzere 20.5 milyon kifliyi etkilemektedir. Çocuklar›n %5-10’u ast›m tecrübesi yaflamaktad›r ve çocukluk döneminde ast›m nedeniyle hekime baflvuru say›s› son 10 y›lda ikiye katlanm›flt›r. Ast›m, hastaneye yatma ve hastal›¤a ba¤l› okul devams›zl›¤› nedeni olarak akut enfeksiyonlardan sonra ikinci s›radad›r. C. Patofizyoloji 1. Bronfl duvar› inflamasyonu, ekspiratuar hava yolu obstrüksiyonunu bafllat›r. Bronfl duvar› inflamasyonu bronkospazma, bronflial bez mukus eksudasyonuna, hava yolu ödemine ve hava yolu yap› de¤iflikli¤ine yol açar. 2. Bunlar›n sonucu olarak oluflan patofizyolojik de¤ifliklikler, hava yolu direncinde art›fl ve hiperenflasyondur. 3. Etyoloji tam olarak anlafl›lamam›flt›r, fakat genetik, immünolojik, enfeksiyöz ve çevresel birçok faktörlerle iliflkilidir. II. Tan›. Tan›da önemli olan hastan›n öyküsüdür. Ast›ml› hastalar tipik olarak tekrarlayan h›r›lt›l›/h›fl›lt›l› solunum epizotlar›yla baflvururlar. Fakat her ast›m h›r›lt›l›/h›fl›lt›l› solunum ile karakterize olmad›¤› gibi her h›r›lt›l›/h›fl›lt›l› solunum da ast›m› göstermez. Tan›s› konulmam›fl ast›m, pediatrik ve eriflkin gö¤üs hastal›klar› polikliniklerine s›k sevk nedenidir. A. Belirtiler 1. Belirtiler genellikle flunlar› içerir; h›r›lt›l›/h›fl›lt›l› solunum, nefes darl›¤›, gö¤üste s›k›flma, öksürük ve bazen balgam yap›m›d›r. Hastalar›n ço¤u belirtisiz dönemler bildirirler, fakat s›kl›kla h›zla de¤iflen ve de¤iflken olan bir klinik durum vard›r.