656 A‹LE HEK‹ML‹⁄‹ b. Kad›n-erkek oran› 2.5-3’e 1’dir. Bu bozukluk ailesel yatk›nl›k gösterir, kontrol grubuna göre birinci derece akrabalarda risk iki kat artm›flt›r. c. Depresyon ile birlikteli¤i vard›r (depresif hastalar›n yaklafl›k %10’unda panik bozukluk görülür) ve daha s›k ve fliddetli belirtilere yol açar. E. Fobi bir obje, eylem veya duruma karfl› duyulan gerçek tehlike ile orant›s›z sürekli bir korkudur. 1. Fobiler en s›k anksiyete bozuklu¤udur. Popülasyonun %15-20’si fobilerden etkilenir. a. Sosyal fobi, genellikle erken-geç gençlik dönemlerinde bafllar. Tipik bir nesne veya duruma ba¤l› basit fobiler herhangi bir yaflta bafllayabilir. En s›k basit fobi nedenleri s›ras›yla (s›ktan aza do¤ru) hayvanlar, f›rt›na, yükseklik, hastal›k ve ölümdür. b. Sosyal fobi erkeklerde kad›nlardan daha s›k bildirilir, aksine basit fobi kad›nlarda erkelerden daha s›k görülür. c. Depresyonla birlikteli¤i s›kt›r (depresif hastalar›n %20’sinden fazlas›nda eflzamanl› fobi vard›r). F. Posttravmatik stres bozuklu¤u, ola¤an insan deneyimlerinin d›fl›nda hemen herkes için afl›r› derecede travmatik olan duygusal ya da fiziksel ac› veren bir bireysel deneyimden sonra geliflir. Örne¤in savafl, do¤al afetler, sald›r›, tecavüz, ciddi bir tehdit, aile üyelerinden birinin zarar görmesi, kiflinin evinin ya da toplumunun ani ortadan kalkmas›n› kapsar. 1. Bu bozuklu¤un nedeni stres kayna¤›n›n fliddeti, kurban›n sosyal çevresi, sosyal destek durumu, kurban›n kiflilik özellikleri ve kurban›n premorbid biyolojik hassasiyetidir. 2. Posttravmatik stres bozuklu¤u genel popülasyondaki erkeklerin %0.5’ini, kad›nlar›n %1.2’sini etkiler. Bafllang›ç herhangi bir yaflta olabilir, fakat tetikleyici olaylar nedeniyle bu bozukluk en s›k genç eriflkinlerdedir. Erkekler için bafllat›c› travma genellikle savaflt›r. Kad›nlar için bafllat›c› travma s›kl›kla sald›r› veya tecavüzdür. II. Tan› A. Yayg›n anksiyete bozuklu¤u. Tan› kriterleri Tablo 89–1’de belirtilmifltir. Tan› konulurken t›bbi bozukluklar ve tan› konulabilen mental bozukluklar d›fllanmal›d›r. TABLO 89–1. YAYGIN ANKS‹YETE BOZUKLU⁄U TANI KR‹TERLER‹ A. En az 6 ay süreyle hemen her gün ortaya ç›kan bir dizi olay veya aktivite hakk›nda (örne¤in ifl veya okul baflar›s›) afl›r› kayg› ve endifle (endifleli beklenti) B. Kifli endiflesini kontrol etmekte zorlan›r C. Kayg› ve endifle afla¤›da s›ralanan alt› belirtinin üç veya daha fazlas› ile iliflkilidir (son alt› ay boyunca ço¤u günde en az›ndan baz› belirtiler bulunur). Not: Çocuklarda sadece birinin bulunmas› yeterlidir (1) Huzursuzluk afl›r› heyecan ya da endifle (2) Kolay yorulma (3) Konsantrasyonda zorluk veya zihinde boflluk hissi (4) ‹rritabilite (5) Kas gerginli¤i (6) Uyku bozuklu¤u (uykuya dalmakta veya sürdürmekte zorluk veya huzursuz, yetersiz uyku) D. Anksiyete ve endifle oda¤› bir eksen I bozuklu¤unun özellikleri ile s›n›rl› de¤ildir. Anksiyete ve endifle bir panik atak olaca¤› (panik bozuklu¤unda oldu¤u gibi), toplumda utanç duyaca¤› (sosyal fobide oldu¤u gibi), hastal›k bulaflm›fl olma (obsesif-kompulsif bozuklukta oldu¤u gibi), evden ya da akrabalardan uzak kalma (ayr›lma anksiyetesi bozuklu¤unda oldu¤u gibi), kilo alma (anoreksiya nervozada oldu¤u gibi), bir çok fiziksel yak›nman›n olmas› (somatizasyon bozuklu¤unda oldu¤u gibi) veya ciddi bir hastal›¤›n›n olmas› (hipokondriazisde oldu¤u gibi) ile ilgili de¤ildir ve anksiyete ve endifle sadece posttravmatik stres bozuklu¤u s›ras›nda ortaya ç›kmamaktad›r. E. Anksiyete, endifle ya da fiziksel belirtiler klinik aç›dan belirgin bir strese ya da sosyal, mesleki veya önemli di¤er fonksiyonel alanlarda bozulmaya neden olur F. Bu bozukluk bir maddenin (örne¤in, bir ilaç kötüye kullan›m› veya tedavi amaçl› kullan›lan ilaç) ya da genel t›bbi bir durumun (örne¤in, hipertiroidizm) do¤rudan fizyolojik etkilerine ba¤l› de¤ildir ve bir duygudurum bozuklu¤u, psikotik bozukluk veya yayg›n geliflimsel bozukluk s›ras›nda ortaya ç›kmamaktad›r. (American Psychiatric Association (APA). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4th ed. Washington, DC:APA;1994. izni ile kullan›lm›flt›r.)