88: ALKOL VE ‹LAÇ KÖTÜYE KULLANIMI 645 TABLO 88–2. ALKOL VE ‹LAÇ KULLANIM PROBLEMLER‹ ‹Ç‹N KL‹N‹K ‹PUÇLARI Sosyal Öykü Etki alt›nda araç kullan›rken tutuklanma Alkol veya ilaç nedeniyle iflini kaybetme veya iflten eve gönderilme Aile içi fliddet Çocuk suistimali/ihmali Ailevi düzensizlik (boflanma, ayr›lma) S›k, planlanmam›fl yoksunluk Kiflisel izolasyon ‹fl/okulda problemler Duygudurum dalgalanmalar› T›bbi Öykü Herhangi bir madde ba¤›ml›l›¤› öyküsü Çekilme sendromu Depresyon Anksiyete bozuklu¤u Tekrarlayan pankreatit Tekrarlayan hepatit Karaci¤er büyüklü¤ü Periferik nöropati Miyokard infarktüsü < 30 yafl (kokain) Kan alkol seviyesi > 300 veya sürekli > 100 Ofis ziyareti s›ras›nda nefesinde alkol kokusu veya intoksikasyon Tremor Hafif hipertansiyon Östrojene ba¤l› bulgular (telenjiektazi, spider anjiom, palmar eritem, kas atrofisi) Gastrointestinal yak›nmalar Uyku bozukluklar› Yeme bozukluklar› Cinsel fonksiyon bozuklu¤u TABLO 88–3. MADDE KULLANIMI ‹Ç‹N DSM-IV KR‹TERLER‹ 12 ayl›k periyot içinde afla¤›dakilerden biri (veya fazlas›) ile ortaya ç›kan klinik olarak belirgin bozulma veya s›k›nt›ya neden olan uygunsuz bir madde kullan›m› flekli: 1. ‹flte, okulda ya da evde almas› gereken bafll›ca sorumluluklar› almama ile sonuçlanan yineleyici biçimde madde (alkol) kullan›m› (örne¤in, madde kullan›m› nedeniyle tekrarlayan ifle gidememe veya ifl performans›nda düflme; maddeye ba¤l› olarak okula gitmeme, uzaklaflt›rma alma veya at›lma; çocuk veya evin ihmali). 2. Fiziksel olarak tehlikeli durumlarda yineleyici bir biçimde madde kullan›m› (örne¤in, madde kullan›m› alt›nda araba veya makine kullanma). 3. Madde ile iliflkili yineleyici biçimde ortaya ç›kan yasal sorunlar (örne¤in, madde al›m› sonucunda davran›fl bozukluklar›na ba¤l› tutuklanmalar). 4. Maddenin etkilerinin neden oldu¤u ya da alevlendirdi¤i sürekli ya da yineleyici toplumsal ya da kifliler aras› sorunlara karfl›n sürekli madde kullan›m› (örne¤in, intoksikasyonun sonuçlar› hakk›nda eflle olan tart›flmalar, fiziksel kavgalar). Belirtiler bu tür madde s›n›f› için Madde Ba¤›ml›l›¤› kriterlerini hiçbir zaman karfl›lamaz. (American Psychiatric Association Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV. American Psychiatric Press;1994:182. izni ile kullan›lm›flt›r.) TABLO 88–4. MADDE BA⁄IMLILI⁄I ‹Ç‹N DSM-IV KR‹TERLER‹ 12 ayl›k periyot içinde afla¤›dakilerden üç (veya fazlas›) ile ortaya ç›kan klinik olarak belirgin bozulma veya s›k›nt›ya neden olan uygunsuz bir madde kullan›m› flekli: 1. Afla¤›dakilerden biri ile tan›mland›¤› üzere tolerans geliflmifl olmas›. a. ‹ntoksikasyon ya da istenen etkiyi sa¤lamak için belirgin olarak artm›fl miktarlarda madde kullanma gereksinmesi. b. Sürekli olarak ayn› miktarda madde kullan›lmas› ile belirgin olarak azalm›fl etki sa¤lanmas›. 2. Afla¤›dakilerden biri ile tan›mland›¤› üzere yoksunluk geliflmifl olmas›. a. Söz konusu maddeye özgü yoksunluk sendromu. b. Yoksunluk belirtilerinden kurtulmak için ayn› madde ya da benzerleri al›n›r. 3. Madde ço¤u kez planland›¤›ndan daha yüksek miktarlarda ya da daha uzun bir dönem süresince al›n›r. 4. Madde kullan›m›n› b›rakmak ya da denetim alt›na almak için sürekli bir istek ya da bofla ç›kan çabalar vard›r. 5. Maddeyi sa¤lamak, maddeyi kullanma ya da maddenin etkilerinden kurtulmak için çok fazla zaman harcama. 6. Madde kullan›m› yüzünden önemli toplumsal, mesleki etkinlikler ya da bofl zamanlar› de¤erlendirme etkinlikleri b›rak›l›r ya da azalt›l›r. 7. Maddenin neden olmufl ya da alevlendirmifl olabilece¤i, sürekli olarak var olan ya da yineleyici bir biçimde ortaya ç›kan fizik ya da psikolojik bir sorunun oldu¤unu bilmesine karfl›n madde kullan›m› sürdürülür. (American Psychiatric Association Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV. American Psychiatric Press;1994:182. izni ile kullan›lm›flt›r.)