BÖLÜM V. Koruyucu Hekimlik ve Sa¤l›¤›n Gelifltirilmesi 100 Davran›fl De¤iflikli¤ine Yönelik Rehberlik David Pole, MPH, Ryan M. Niemiec, PsyD ve Laura Frankenstein, MD Çeviri: Dr. Hülya Par›ldar ANAHTAR NOKTALAR • Sa¤l›k sa¤l›k uzmanlar›, önerilerini hasta ile baflar›l› bir flekilde paylaflabilmek için (1) hastan›n hedeflerini, (2) geçmiflte nelerin hastaya iyi geldi¤ini ve/veya gelmedi¤ini (3) hastan›n hangi güçlüklerle karfl› karfl›ya oldu¤unu iyice anlamal›d›r. • Uzmanlar hastalar›n t›bbi önerileri nas›l hayata geçireceklerini anlamalar›, özyönetimi baflar›l› bir flekilde gerçeklefltirmeleri ve koruyucu davran›fllar› benimsemelerine yard›mc› olacak baflar›l› bir bilgi paylafl›m› için gerekli olan becerileri gelifltirebilirler. • Hastalarla birlikte “eylem planlar›” haz›rlamak ve hastalar›n özyönetim becerilerini güçlendirmek, özyeterlili¤i art›r›r ve olumlu sonuçlar› beraberinde getirir. • Uzmanlar›n, hastan›n de¤iflikli¤e haz›r olma düzeyine ba¤l› olarak farkl› yaklafl›mlar benimsemeleri ve iletiflim yollar› kullanmalar› gerekir. I. Girifl. Uzmanlar, hastalar›na hastal›k önleme ve tedavi etme ve/veya yaflamlar› boyunca sa¤l›klar›n› korumalar›n› sa¤layacak belirli hedefler tan›mlamal›d›r. Sa¤l›k aç›s›ndan daha iyi sonuçlar elde etmek, yetenekli ve bilgili bir uzman ile bilgili ve aktif bir hasta aras›nda karfl›l›kl› etkileflimin sa¤lanabilmesine ba¤l›d›r. Hastalar her zaman bilgili, aktif ve sa¤l›kl› davran›fllar sergileyecek öz yeterlili¤e sahip olmayabilir. Afla¤›daki teknikler ve k›lavuz ilkeler, hastalar›n›za bir dizi sa¤l›k davran›fl› hakk›nda tavsiyelerde bulunma becerinizi gelifltirecek bir “tak›m çantas›” olarak tasarlanm›flt›r. II. Yaflam Tarz› De¤iflikli¤i Üzerine Etkili Bir K›sa Müdahalenin Bileflenleri (ÖG A ) A. Hasta odakl›: Mümkün oldu¤u durumlarda müdahaleyi hasta ihtiyaç ve ilgilerine göre flekillendirin. B. Sa¤l›kla odakl›: Müdahalenin gerekçelerini ve hastan›n fiziksel ve/veya ruhsal sa¤l›¤› üzerindeki öngörülen etkilerini de¤erlendirin. C. Davran›fl odakl›: Hastan›n “yapabilece¤i” farkl› fleyler üzerinde yo¤unlafl›n. Müdahaleyi, bir “eylem plan›” haz›rlama düflüncesi temelinde flekillendirmek faydal› olacakt›r. D. Gerçekçi: Hastan›n mevcut kapasitesiyle neleri baflarabilece¤ini düflünün. Müdahalelerinizi “küçük ölçekli” müdahaleler fleklinde tasarlay›n ve “küçük ad›mlarda baflar›l› olmaya” odaklan›n. E. Kontrol edilebilir: Müdahaleyi hastan›n mevcut durumda kolayl›kla kontrol edebilece¤i fleyler (örne¤in, haftada 1 kilo vermek yerine günde 1.5 km yürümek) çerçevesinde flekillendirin. F. Ölçülebilir: Müdahale sayesinde hastan›n kaydetti¤i ilerlemeyi izleyin ve hasta taraf›ndan gerçeklefltirilecek kendi kendine izlemeyi destekleyin. G. Pratik: Müdahaleyi hastan›n günlük yaflam›na uygulay›n ve hastay› de¤ifliklik yapmaya hemen bafllamas› konusunda cesaretlendirin. III. Uygulay›c›n›n Ak›l Çantas› A. Yaflam süresi ve ba¤lam›n› dikkate al›n: Bu kiflinin, bu noktaya kadar kendini etkilemifl olan bir hayat› ve bu deneyimini etkileyebilecek say›s›z faktör (örne¤in kültür, çevre, duygular, inançlar, genetik, biyoloji, maneviyat, sa¤l›k bilgisi, vb) var. B. O ana yo¤unlafl›n: Kiflisel kayg›lar, bir önceki hastan›z, bir sonraki hastan›z hakk›ndaki düflüncelerinizden uzaklafl›n ve görüflmekte oldu¤unuz hastan›za odaklan›n. C. Kifliyi de¤il, davran›fl ve seçimlerini yarg›lay›n: Kusurlu ya da “yanl›fl” olan hastan›z de¤il, aksine kusurlu ve sorunlu olan onun seçimleri ve davran›fllar›d›r. Bu söz, daima akl›n›z›n bir köflesinde dursun. D. Olumlu fleyleri hat›rlay›n: Çekti¤i ac›lara ve durumunu yönetmede karfl›laflt›¤› güçlüklere ra¤men, büyük olas›l›kla her bir hastan›z›n bafl›na olumsuzdan çok olumlu fleyler gelmektedir. E. Güçlü yönleri dikkate al›n: Her bir hastan›n, ona yard›mc› olmakta faydalanabilece¤iniz güçlü yönleri (örne¤in yarat›c›l›k, iyimserlik, tak›m çal›flmas›, merhamet ve minnettarl›k) vard›r. IV. De¤iflim Aflamalar›. De¤iflim Aflamalar› modeli, her türlü yaflam tarz› ve davran›fl de¤iflikli¤i (örne¤in sigaray› b›rakmak, kilo vermek, sa¤l›kl› beslenme) için fiilen uygulanabilir. Tablo 100–1 de¤iflim 760