67: ED‹N‹LM‹fi ‹MMÜN YETMEZL‹K SENDROMU (AIDS) 445 2. Bulaflma. HIV’in bulaflmas› için enfekte olmufl kan, semen, vajinal sekresyonlar gibi vücut s›v›lar›n›n de¤iflimi gerekir. HIV s›radan temas ile bulaflmaz. 3. Enfeksiyonun bafllang›c› ile klinik AIDS’in geliflimi aras›nda geçen ortalama süre, homoseksüel erkekler aras›nda yaklafl›k olarak 8-11 y›l olarak tahmin edilmektedir. AIDS, çocuklarda ve intravenöz (‹V) ilaç kullananlar aras›nda daha k›sa sürede geliflir. 4. Çok etkin antiretroviral tedavi (Highly Active Antiretroviral Theraphy, HAART) uygulanmadan önce, ortalama hayatta kalma süresi ≤15 y›l idi. HAART döneminde, f›rsatç› enfeksiyonlar ve AIDS’e ba¤l› olarak geliflen di¤er komplikasyonlar azald› ve ortalama hayatta kalma süresi önemli miktarda art›fl gösterdi. C. Risk faktörleri. Hastal›k Kontrol ve Önleme Merkezi (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) taraf›ndan tan›mlanan yedi risk faktörü flunlard›r: Erkek erke¤e cinsel temas; enjeksiyon ile ilaç kullan›m›; erkek erke¤e cinsel temas ve enjeksiyon ile ilaç al›m›; heteroseksüel (erkekkad›n) cinsel temas; anneden çocu¤a (perinatal) bulafl; mesleki maruziyetler ve kan nakilleri. II. Tan›. Ço¤u hasta f›rsatç› enfeksiyon öyküsü ya da di¤er belirtilerden ziyade tarama testleri ile tan› konulur. AIDS’in erken evreleri, spesifik organ sistemlerinin hastal›klar› veya influenza gibi nonspesifik hastal›klar ile benzerlik gösterebilir. Tükenmifllik, enfeksiyonlar ve kanserler ile kombine olmufl ilerlemifl AIDS nadiren di¤er hastal›klar ile kar›flt›r›l›r. AIDS komplikasyonlar› di¤er hastal›klar ile kar›flt›r›labilir. Bu nedenle risk de¤erlendirmesi, dan›flmanl›k ve HIV testi düflünülmelidir. A. Belirti ve bulgular 1. Non-spesifik belirtiler. Halsizlik, ifltahs›zl›k, atefl ve kilo kayb› gibi non-spesifik belirtiler, HIV veya f›rsatç› enfeksiyonlar ve kanserlerin neden oldu¤u en yayg›n belirtilerdir. Bu tür belirtiler, bakteriyel veya fungal sepsisler, Mycobacterium avium-intracellulare kompleks (MAC) hastal›¤› veya tüberküloz nedeniyle de ortaya ç›km›fl olabilir. Kültürler, ciddi ateflin sebebini belirlemede yard›mc› olabilirler. 2. Yayg›n f›rsatç› enfeksiyonlar ve kanserler a. Cilt lezyonlar› (1) Kaposi sarkomu (KS). Derinin veya a¤›z içi mukozas›n›n Kaposi sarkomu, genellikle ≥0.5 cm çap›nda rengi k›rm›z›dan mora de¤iflen lezyonlar olarak ortaya ç›kar. (2) Makülopapüler döküntüler, afl›r› derecede yayg›nd›rlar ve s›kl›kla ilaç tedavisi ile iliflkilidirler (reçeteli veya reçetesiz ilaçlar). b. Göz Hastal›klar›. Retina üzerindeki sar›-beyaz veya hemorajik yamalar görmeyi tehdit eden sitomegalovirus (CMV) retiniti bulgusu olabilr. c. A¤›z bofllu¤u (1) Beyaz plaklar veya eroziv (eritematöz) bölgeler kandidiyazisi akla getirir. Pamukçuk ciddi, belirtili HIV enfeksiyonunda oldukça yayg›nd›r ve klinik AIDS’de neredeyse evrensel olarak görülürler. (2) Dilin yan k›s›mlar›ndaki a¤r›s›z, beyaz, bir dereceye kadar k›la benzeyen lezyonlar, tüylü lökoplaki oldu¤unun göstergesidir. Epstein-Barr virüsünün neden oldu¤u bu a¤r›s›z durum kaybolur ve sonra tekrar ortaya ç›kar. Tedavi gerektirmez. d. Lenf bezleri. HIV enfeksiyonuna yayg›n bir tepki olarak lenf bezleri s›kl›kla büyürler. Sert, asimetrik veya afl›r› derecede belirgin olan lenf bezleri fungal enfeksiyonu ya da kanseri d›fllamak için biyopsi gerektirir. e. Akci¤er tutulumu, AIDS’li hastalarda en yayg›n durumdur. Pneumocystis pneumonia (PCP) en s›k görülen akci¤er hastal›¤›d›r. Pneumocystis carinii sadece kemirgenleri enfekte eden Pneumocystis’e atfedilirken, P jiroveci insanlar› enfekte edebilen farkl› türlere atfedilir. PCP k›saltmas›, hala Pneumocystis pneumoniay› belirtmek için kullan›l›r. Ayr›ca, bakteriyel pnömoniler, fungal mikobakteriyel enfeksiyonlar ve KS akci¤er hastal›klar›n›n önemli sebeplerindendir. (1) Akci¤er hastal›¤› olan hastalar hafif nefes darl›¤› veya prodüktif olmayan öksürükten, fliddetli solunum güçlü¤üne kadar çeflitli belirtilerle karfl›m›za ç›kabilirler. Akut PCP, s›kl›kla nefes darl›¤›, kuru öksürük ve atefl ile karakterizedir. Akci¤er hastal›¤› olan hastalar›n, akci¤er grafilerinin %5’i normal olabilse de; genellikle grafilerde yamal› infiltrasyonlar veya diffüz interstisyel hastal›k mevcuttur. PCP’li hastalarda ince kesit bilgisayarl› tomografi (BT) taramas›nda genellikle yamal› buzlu cam görüntüsü mevcuttur ve normal akci¤er grafisi olan hastalarda ek tetkik olarak faydal› olabilir. (2) Akci¤er hastal›¤›n›n de¤erlendirilmesi genellikle indüklenmifl balgam, bronfliyal y›kama s›v›s› veya biyopsilerin incelenmesini gerektirir. Dikkatli bir mikroskobik inceleme ve kültür P. jiroveci, mycobacterium tuberculosis, bakteri ve mantar için gereklidir.