BÖLÜM III. Psikiyatrik Hastal›klar 88 Alkol ve ‹laç Kötüye Kullan›m› Robert Mallin, MD. ve D. Todd Detar, DO Çeviri: Dr. Serdar Öztora ANAHTAR NOKTALAR • Madde kullan›m› bozukluklar›n›n tan›s›, tipik olarak risk alt›ndaki kullan›c›y› tan›mlayan bir tarama testi ile bafllam›flt›r. CAGE ölçe¤i (Tablo 88–1), muhtemel madde kullan›m› bozukluklar› riski alt›ndaki hastalar›n tan›nmas› için en s›k kullan›lan tarama ölçe¤idir. CAGE’de iki veya daha fazla soruya evet cevab› verildi¤inde, madde kullan›m bozukluklar› için duyarl›l›k %60 ile %90, özgüllü¤ü %40 ile %60’d›r (ÖG A ). Tarama testleri, bir hastal›¤› olmas› muhtemel popülasyona uyguland›¤›nda daha fazla öngördürücü olaca¤› için, madde kullan›m bozukluklar›na ait klinik ipuçlar› (Tablo 88–2) kimlere tarama uygulanaca¤›n› belirlemek için kullan›fll› olabilir. Hastan›n madde kullan›m› ile ilgili taramas› pozitif ç›kt›ktan sonra, soru flu hale gelir: bu bir kötüye kullan›m m› ya da ba¤›ml›l›k m›? • Madde kötüye kullan›m› hastan›n kontrolünü sürdürdü¤ü bir kullan›m flekliyken, madde ba¤›ml›l›¤›nda kullan›m üzerindeki kontrol ortadan kalkm›flt›r. Çekilme sendromu ile kan›tlanan fizyolojik ba¤›ml›l›k, her iki durumda da görülebilir (madde kötüye kullan›m› ve ba¤›ml›l›¤›n›n tan›sal kriterleri için Tablo 88–3 ve 88–4’ye bak›n›z). Madde kötüye kullan›m› veya ba¤›ml›l›¤› tan›s› koyabilmek, için primer yol dikkatli bir öykü almakt›r. Madde kullan›m bozuklu¤u olan hastalar öykülerinde bilinçli olarak gerçekten uzaklaflabilirlerse de, daha s›kl›kla inkâr savunma mekanizmas› hastalar›n madde kullan›m› ve sonuçlar› aras›ndaki ba¤lant›y› görmelerini engellemektedir. • Biyokimyasal belirteçler öykü ile elde edilen tan› kriterlerini desteklemeye yard›mc› olabilirler ya da hastalar›n daha ileri de¤erlendirilmesini düflündürecek tarama mekanizmas› olarak kullan›labilirler (Tablo 88–5). • Alkol ve ilaç tedavisi süresi ve yo¤unlu¤u ile b›rakmay› sürdürme baflar›s› aras›nda güçlü bir iliflki vard›r. • Tedaviden sonra bir izleme program›na kat›lan profesyonellerde prognoz, profesyonel olmayanlara göre daha iyidir (ÖG B ). I. Girifl Kdraeh0¤2’ d.b0yiee’tltlürk e3tBkkböüld BnprrniaK›k0 n›zs.iüOh›.lrBirinci basamak hastalar›nda alkol ve ilaç kullan›m› hastal›klar›n›n prevalans› %23 ile %37 arayübteznm0 dmdzs.ifls’e a8,rmzanA flAe.sirdflöiH üyla¤a2üd bims1kçOi tu›kv6üörre2 Ohlza0nd› i7Hklktr1,Dy d6dtdnrkia ea›afmmv zk0n›8een ady›udtam y2köeüin vfaüütinic nrardD teöznsB o’d,utr›Ad lreuÖze e.fl’aym snibr9da çfeflü.c iHfAe› efl›iltçA n5Bs as,yo ›na.’o kn yd il0Kc dm›H Fh l .ra no A r7 h g ›’ y l s›ndad›r. Bu hastal›klar›n birinci basamaktaki yüksek prevalans› aile hekimlerinin bu sorunla her gün karfl› karfl›ya kald›¤›n› düflündürmektedir. Bununla birlikte bu hastal›klar nadiren bariz flekilde baflvururlar. Madde kullan›m› ile sonuçlar› aras›ndaki ba¤lant›y› inkar eden hastalar s›kl›kla kullan›m miktar›n› azalt›rlar ve genellikle madde kullan›m problemleri ile ilgili yard›m aramazlar. B. Alkol ve madde kullan›m bozukluklar› epidemiyolojisi iyi incelenmifltir ve en s›kl›kla Ulusal Ak›l Sa¤l›¤› Epidemiyolojik Hizmet Alan Program› Enstitüsü (National Institute of Mental Health Epidemiologic Catcment Are Program–ECA) verilerinde belirtilmifltir. ECA verilerine göre, yaflam boyu alkol kullan›m bozuklu¤u prevalans› %13.5’dir. Erkeklerde yaflam boyu prevalans %23.8, TABLO 88–1. ‹LAÇLARI DA ‹ÇERECEK fiEK‹LDE UYARLANAN CAGE SORULARI 1. 2. 3. 4. Alkol veya ilac› kesmeniz gerekti¤ini düflündünüz mü? (Cut-down) Alkol içti¤inizden veya ilaç kullan›m›n›zdan dolay› sizi elefltirdikleri için insanlara k›zd›¤›n›z oldu mu? (Annoyed) Alkol veya ilaç kullan›m›n›zdan dolay› kendinizi kötü ya da suçlu hissettiniz mi? (Guilty) Sinirlerinizi yat›flt›rmak için veya akflamdan kalman›n etkilerini ortadan kald›rmak için sabah ilk ifl olarak alkol ald›¤›n›z veya ilaç kulland›¤›n›z oldu mu? (Eye-opener) ‹ki veya daha fazla evet cevab› daha derin bir de¤erlendirme gereksinimini gösterir. Bir pozitif yan›t dahi alkol veya ilaç kullan›m›na dair bir uyar› olarak kabul edilmelidir. (Schulz JE, Parran T, Jr. Principles of identification and intervention. Graham AW, Shultz TK, eds. Principles of Addiction Medicine, 2nd ed. Chery Chase, MD: American Society of Addiction Medicine, 1998:249. izni ile kullan›lm›flt›r.) 644