96: ‹NFERT‹L‹TE 725 S›k karfl›lafl›lan yan etkiler vazomotor flashing (%10), abdominal veya pelvik rahats›zl›k (%5.5), bulant› (%2.2) ve memelerde hassasiyettir (%2). Klomifen tedavisi alanlarda, ovaryan hiperstimulasyon ve ikiz gebelik görülebilir. Polikistik over sendromu (PKOS) hastalar› bu komplikasyonlar aç›s›ndan en fazla risk alt›ndad›r. Klomifen tedavisinden sonra 6 ay içinde gebelik gerçekleflmezse, bir infertilite uzman›na göndermeyi düflününüz. 2. Beklenen sonuçlar. Tedavi bittikten sonraki 5-10 günde ovulasyon beklenmelidir; bu bifazik BVS veya pozitif ovulasyon tahmin kiti ve 21. günde yükselmifl serum progesteron düzeyi ile do¤rulanmal›d›r. E¤er klomifen tedavisine ra¤men, ovulasyon gerçekleflmezse üreme endokrinolo¤una dan›flmak önerilmektedir. 3. Metformin tedavisi. Metforminin, PKOS’a ba¤l› anovulasyonu olan hastalarda ovulasyon oran›n› art›rd›¤› tespit edilmifltir. Fakat sadece metformin alan kad›nlarda gebelik oran›nda art›fl görülmemifltir. Dirençli PKOS’u olan kad›nlarda klomifen ve metformin tedavisi gebelik oran›n› tek bafl›na klomifene k›yasla art›rabilir (ÖG A ). C. Tubal ve pelvik patoloji. Tubal blokaj veya deformite, cerrahi düzeltme gerektirebilir. Gebelik isteyen bir kad›nda endometriozis tedavisi, endometrial birikimlerin derecesine ve yerleflimine ba¤l›d›r. Konservatif cerrahi tedavi, endometrial implantlar› ve endometriomalar› ortadan kald›rarak fertilite potansiyelini art›rabilir. Laparoskopik konservatif cerrahi tedavi, hafif endometriozise ba¤l› infertilite için tedavi seçene¤i olarak düflünülmelidir. Endometriozisli hastalar, yard›mc› üreme teknikleri ile birlikte veya onlar olmaks›z›n ovulasyon indüksiyonundan fayda görebilir (ÖG A ). Daha ciddi tubal ve pelvik patolojisi olan hastalar için yard›mc› üreme teknolojilerine baflvurmak önerilir. D. S›k karfl›lafl›lmayan problemler. Servikal mukus anormalliklerinde, problemin spesifik bakteriyel nedenini tedavi etmek için antibiyotikler kullan›lmal›d›r. Enfeksiyöz nedenlerden kaynaklanmayan kalitesiz servikal mukus tedavisi için, düflük doz östrojenler kullan›labilir. Fakat servikal faktör için en iyi tedavi intrauterin inseminasyon (IUI)’dur. IV. Yönetim Stratejileri. Tan› çal›flmalar› ve infertilitenin tedavisi, yo¤un duygusal tepkileri h›zland›rabilir. Duyarl› bir hekim k›zg›nl›k, suçluluk, kendinden flüphe etme, depresyon gibi duygular› tart›flmal› ve çiftle paylaflmal›d›r. Afla¤›da tan›mlanan hareketler de faydal› olabilir. A. Çiftin (1) anne babal›k etmek, (2) bir gebelik yaflamak, (3) di¤erlerinin beklentilerini karfl›lamak ve (4) genetik devaml›l›¤› sa¤lamak gibi isteklerini içerebilen anne babal›k motiflerini anlamalar›na yard›mc› olun. B. Çifte, karfl›l›kl› destek vermede ve uygulanabilir bafla ç›kma tarz› gelifltirmelerinde yard›mc› olun. Cinsel konular› tart›fl›n ve çifti samimiyetlerini gelifltirmek için cesaretlendirin; infertilite ile iliflkili sorunlarla bafla ç›kabilmek için bunun gücüne ihtiyaç duyacaklard›r. Tan›daki ilerlemeleri gözden geçirmek için çiftle periyodik görüflmeler yapmak, bafla ç›kma becerilerini güçlendirmek için daha fazla f›rsat yaratacakt›r. C. Çiftin kendi kendine yard›m gruplar›ndan faydalanmak gibi destek sistemlerini gelifltirmelerine yard›mc› olun. V. Prognoz. Çok say›da potansiyel neden, dolay›s›yla infertilitenin kesin prognozunu tan›mlamak zordur. Bunlar›n ço¤u için spesifik tedavi olmaks›z›n gebelik gerçeklefltirilemez. Fakat spesifik tedaviyle gebelik oranlar› çal›fl›lm›flt›r ve sonuçlar olumludur. Çiftin kapsaml› bir tan›sal de¤erlendirmesinden sonra spesifik bir tan›ya ulafl›lamayan “aç›klanamayan” infertilitede baflar›ya ulaflmak güçtür. E¤er kapsaml› tan›sal de¤erlendirme sonucunda bir neden bulunamazsa veya uygun tedavi baflar›s›z olursa hekim çiftle evlat edinme seçeneklerini tart›flmal›d›r. KAYNAKLAR Al-Inany H. Female Infertility. BMJ Clin Evidence. Accessed on April 19, 2007 from http://www. clinicalevidence.com/ceweb/conditions/woh/0819/0819.jsp Frey KA, Patel KS. Initial Evaluation and Management of Infertility by the Primary Care Physician. Mayo Clin Proc. 2004;79(11):1439-1443. Jose-Miller AB, Boyden JW, Frey KA. Infertility. Am Fam Physician. 2007;75:849-856. ELEKTRON‹K KAYNAKAR RESOLVE National Home Page. http://www.resolve.org. Accessed July 24, 2008.