658 A‹LE HEK‹ML‹⁄‹ TABLO 89–3. SPES‹F‹K FOB‹ TANI KR‹TERLER‹ A. Spesifik bir nesne ya da durumun (örne¤in uçmak, yükseklik, hayvanlar, enjeksiyon yap›lmas›, kan görme) varl›¤› ya da böyle bir durumla karfl›laflaca¤› beklentisi ile bafllayan afl›r› ya da mant›ks›z belirgin ve sürekli korku B. Fobik uyaranla karfl›laflma hemen her zaman birden bafllayan bir anksiyete tepkisi do¤urur, bu da duruma ba¤l› ya da durumsal olarak yatk›nl›k gösterilen bir panik atak biçimini alabilir. Not: Çocuklarda anksiyete a¤lama, huysuzluk nöbetleri, dona kalma veya sar›lma olarak d›fla vurabilir. C. Kifli korkusunun afl›r› ya da anlams›z oldu¤unu bilir. Not: Çocuklarda bu özellik olmayabilir D. Fobik durum(lar)dan kaç›n›l›r ya da yo¤un anksiyete s›k›nt›yla bunlara katlan›l›r E. Kaç›nma, anksiyöz beklenti ya da korkulan durum(lar)da s›k›nt› duyma kiflinin ola¤an günlük ifllerini, mesleki (ya da e¤itimle ilgili) fonksiyonelli¤ini, toplumsal etkinliklerini ya da iliflkilerini oldukça bozar ya da fobisi olmas›na iliflkin belirgin s›k›nt›s› vard›r F. 18 yafl alt›ndaki kiflilerde süre en az 6 ayd›r G. Spesifik bir nesne ya da duruma efllik eden anksiyete, panik ataklar ya da fobik kaç›nma obsesif kompulsif bozukluk (örne¤in, bulaflma ile ilgili obsesyonu olan birinin pis bir fleyle karfl›laflmas›), posttravmatik stres bozuklu¤u (örne¤in, a¤›r bir stres etkenine efllik eden uyaranlara tepki olarak), ya da ayr›lma anksiyetesi bozuklu¤u (örne¤in, okula gitmekten kaç›nma), sosyal fobi (örne¤in, utanç korkusu nedeniyle sosyal durumlardan kaç›nma), agorafobili panik bozukluk ya da panik bozukluk öyküsü olmadan agorafobi gibi baflka bir mental bozuklukla daha iyi aç›klanamaz. Tipi özellefltirin: (1) Hayvan fobisi (2) Do¤al çevre fobisi (örne¤in yükseklik, f›rt›na veya su) (3) Kan-enjeksiyon-aralanma fobisi (4) Durumsal fobi (örne¤in uçak, asansör veya kapal› alanlar) (5) Di¤er fobiler (örne¤in bo¤ulma, kusma, hastal›¤a yol açabilecek durumlardan fobik kaç›nma; çocuklarda yüksek ses veya kostümlü karakterlerden kaç›nma) (American Psychiatric Association (APA). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4th ed. Washington, DC:APA;1994. izni ile kullan›lm›flt›r.) venceler vermeli, hastay› durum hakk›nda e¤itmeli, sosyalleflmesi için teflvik etmeli, ifl ve aile ile ilgili sorumluluklar verilmelidir. 1. Etki süresinin uzunlu¤una göre tedaviler (azalan s›rada): Psikoterapi, ilaç tedavisi (antidepresanlar) ve kendine yard›m (ÖG A ). a. Psikoterapi (1) Biliflsel davran›flsal terapi (BDT) konusunda e¤itim al›nm›fl ise afla¤›daki belirlenen tedavi protokollerine göre uygulanmal›d›r (ÖG A ). Hastalar›n üçte ikisi 6 ayda klinik olarak iyileflirler (ÖG A ). (2) BDT’nin optimal süresi 16-20 saattir (ÖG A ), genellikle 4 aydan uzun sürede haftada 1-2 saat (ÖG B ). (3) Daha k›sa BDT’ler bilgilendirme ve görevlerle desteklenmelidir (ÖG A ). b. ‹laç tedavisi (1) K›sa dönem tedavi Benzodiazepinler, bu bozuklu¤un acil yönetimi için uygun ilaç tedavisidir (ÖG A ), fakat 2-4 haftadan uzun kullan›lmamal›d›r (ÖG B ). S›k kullan›lan benzodiazepinlerin farmakolojik özellikleri Tablo 89-5’de verilmifltir. Hastalar en iyi yan›t› yar› ömrü k›sa olan anksiyolitiklere verirler. H›zl› etkili benzodiazepinlerin kullan›m› gerekti¤inde rutin dozun üstüne ç›k›lmas›na ihtiyaç duyulabilir. Bu ilaçlar›n kullan›m›ndaki problemler; %20-30 hasta da ilaca yan›t olmayabilir, tolerans ve ba¤›ml›k geliflebilir, dikkatte azalma ve kaza riskinde art›fl olabilir. Sedatif antihistaminik hidroksizin 50 mg/gün dozunda acil tedavi için benzodiazepinler kadar etkilidir (ÖG A ). Tremor, çarp›nt› gibi periferik somatik belirtilerin tedavisinde beta blokerler kullan›labilir. Propranolol, 60-80 mg/gün bölünmüfl dozlarda bafllanabilir ve kademeli olarak optimum yan›t al›nana ya da maksimum 240 mg/gün’e kadar art›r›labilir. Bir beta blokerin benzodiazepinle kombinasyonu tek bafl›na benzodiazepin kullan›m›ndan daha etkilidir. K›sa dönem tedavide azepironlar plasebodan daha üstün olmakla beraber benzodiazepinlerden üstün de¤ildir (ÖG A ). Azepironlar›n, antidepresanlardan üstün olup olmad›¤› konusu ise aç›k de¤ildir. Uzun dönem etkinlikleri bilinmemektedir. Bu ilaç-