89: ANKS‹YETE 657 TABLO 89–2. AGORAFOB‹S‹Z PAN‹K BOZUKLUK TANI KR‹TERLER‹ A. Hem (1) hem de (2) vard›r: (1) Yineleyen beklenmedik panik ataklar (afla¤›ya bak›n›z) (2) Ataklardan en az birini 1 ay süreyle (ya da daha uzun bir süre) afla¤›dakilerden biri (veya daha fazlas›) izler: (a) Baflka ataklar›n olaca¤›na dair sürekli bir kayg› (b) Ata¤›n yol açabilecekleri ya da sonuçlar›yla (örne¤in kontrolünü kaybetme, kalp krizi geçirme, “ç›ld›rma”) ilgili olarak endifle duyma (c) Ataklarla iliflkili olarak belirgin davran›fl de¤iflikli¤i gösterme Agorafobinin olmamas› Panik ataklar› bir maddenin (örne¤in, bir ilaç kötüye kullan›m› veya tedavi amaçl› kullan›lan ilaç) ya da genel t›bbi bir durumun (örne¤in, hipertiroidizm) do¤rudan fizyolojik etkilerine ba¤l› de¤ildir Panik ataklar sosyal fobi (örne¤in, korkulan sosyal durumlarla ilgili ortaya ç›kan), spesifik fobi (spesifik bir fobik durumla karfl›laflma), obsesif-kompulsif bozukluk (örne¤in, bulaflma ile ilgili obsesyonu olan birinin pis bir fleyle karfl›laflmas›), posttravmatik stres bozuklu¤u (örne¤in, a¤›r bir stres etkenine efllik eden uyaranlara tepki olarak), ya da ayr›lma anksiyetesi bozuklu¤u (örne¤in, evden ya da yak›n akrabalardan uzak kalmaya tepki olarak) gibi baflka bir mental bozuklukla daha iyi aç›klanamaz Panik atak kriterleri: Afla¤›daki belirtilerden dördünün ya da daha fazlas›n›n birden bafllad›¤› ve 10 dakika içinde en yüksek düzeyine ulaflt›¤› ayr› bir yo¤un korku ya da rahats›zl›k periyodu olmas› (1) Çarp›nt›, kalp h›z›nda artma veya kalp at›fl›n› hissetme (2) Terleme (3) Titreme ya da sars›lma (4) Nefes darl›¤› ya da bo¤uluyor gibi hissetme (5) Bo¤ulma hissi (6) Gö¤üs a¤r›s› ya da gö¤üste rahats›zl›k hissi (7) Bulant› ya da kar›n a¤r›s› (8) Bafl dönmesi, sersemlik, düflecekmifl ya da bay›lacakm›fl gibi hissetme (9) Derealizasyon (gerçekd›fl›l›k hissi) veya depersonalizasyon (benli¤inden ayr›lm›fl olma) (10) Kontrolünü kaybedece¤i ya da ç›ld›raca¤› hissi (11) Ölüm korkusu (12) Parestezi (uyuflma ya da kar›ncalanma hissi) (13) Ürperme ya da s›cakl›k basmas› B. C. D. E. (American Psychiatric Association (APA). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4th ed. Washington, DC:APA;1994. izni ile kullan›lm›flt›r.) 1. Biomedikal bozukluklar tirotoksikoz, paroksismal atriyal taflikardi, mitral kapak prolapsusu, hiperventilasyon, kafein intoksikasyonu, uyar›c› madde istismar›, alkol yoksunlu¤u, sedatif veya hipnotik yoksunlu¤unu kapsar. 2. Mental bozukluklar panik bozukluk, fobiler, obsesif-kompulsif bozukluk, anksiyöz duygudurum ile birlikte uyum bozuklu¤u, depresyon, distimi, somatizasyon bozuklu¤u ve flizofreniyi kapsar. B. Panik bozukluk. Tan› kriterleri Tablo 89–2’de belirtilmifltir. Panik ataklar herhangi belirgin bir tetikleyici olmadan genellikle 20-30 dakikadan fazla sürmeyen, nadiren bir saati bulan spontan, beklenmedik epizodlard›r. Belirgin bir neden olmaks›z›n korku, ölümün yaklaflt›¤› hissi karakteristiktir. Bu tür düflünceler tipik olarak taflikardi, çarp›nt›, nefes darl›¤› ve terleme gibi somatik belirtilerle iliflkilidir. Hastalar›n %20’sinden fazlas›nda panik ataklar s›ras›nda senkop geliflir. C. Fobi. Tan› kriterleri Tablo 89–3’de belirtilmifltir. 1. En s›k biomedikal bozukluklar halusinojenlerle intosikasyonlar, sempatomimetik ve di¤er ilaç kötüye kullan›mlar›, küçük serebral tümörler, serebrovasküler olaylard›r. 2. Ay›r›c› tan›da en s›k mental bozukluklar; depresyon, flizofreni, obsesif-kompulsif bozukluk ve kiflilik bozukluklar›d›r (flizoid, çekingen veya paranoid). D. Posttravmatik stres bozuklu¤u. Tan› kriterleri Tablo 89–3’de belirtilmifltir. 1. Kafa yaralanmas›, alkol ve madde istismar›n› kapsayan biomedikal durumlar d›fllanmal›d›r. Yayg›n anksiyete bozuklu¤u, panik bozukluk, depresyon, uyum reaksiyonlar›, yapay bozukluk, temaruz, borderline kiflilik bozuklu¤u ve flizofreni d›fllanmas› gereken mental bozukluklard›r. III. Tedavi A. Yayg›n anksiyete bozuklu¤u tedavisi, belirtileri azaltarak hastan›n ifl ve iliflkilerde fonksiyonel olmas›n› sa¤lamaya yöneliktir. Bu amaca ulaflmak için doktor sab›rl› olmal›, hastaya gerçekçi gü-