2 A‹LE HEK‹ML‹⁄‹ TABLO 1–1. AKUT KARIN PATOLOJ‹S‹N‹N DA⁄ILIMI Tan› Ba¤›rsak t›kanmas› Safra sistemi Malignite Peptik ülser Divertikülit Organ perforasyonu Apandisit Herni Damarsal aciller Non-spesifik kar›n a¤r›s› >50 Yafl %15–%30 %15–%30 %4–%13 %5–%10 %5–%10 %4–%6 %3–%10 %3–%4 %2–%3 %15–%30 <50 Yafl %2–%6 %2–%6 %1 %2–%8 <%1 %1 %15–%30 %1–%2 <%1 %40–%50 (Landry F. Evaluation of abdominal pain. In: Emergency Clinical Guide. http://www.anisman.com/ecg/index.asp. izniyle kullan›lm›flt›r). mezenterik ven trombozu riskini art›r›r. Bununla birlikte hastalar›n %5-10’unda sebep idiopatik kal›r. Yafll›larda ateroskleroz, flok, konjestif kalp yetmezli¤i ve aort cerrahileri iskemik kolite sebep olur. Genç hastalardaki risk faktörleri oral kontraseptif kullan›m›, vaskülit ve hiperkoagülasyon durumlar›d›r. G. Ba¤›rsak t›kanmas›. Kal›n ya da ince ba¤›rsak t›kanmas›, yafll›larda önemli bir sa¤l›k sorunudur. Kar›n a¤r›s› vakalar›n›n yaklafl›k %12’sini oluflturur. ‹nce ba¤›rsak t›kanmas› için risk faktörleri flunlard›r: önceki kar›n ameliyatlar› sonras›nda geliflen yap›fl›kl›klar, neoplazmlar veya herniler. Kal›n ba¤›rsak t›kanmas› için risk faktörleri ise kolon kanserleri, divertikülitler ve sigmoid volvulustur. H. Di¤er sebepler. Burada tart›fl›lmayan di¤er kar›n a¤r›s› sebepleri flunlard›r: dispepsi (Bölüm 19’a bak›n›z), peptik ülser hastal›klar› (Bölüm 82’ye bak›n›z) ve pelvik inflamatuar hastal›klar (Bölüm 51’e bak›n›z). III. Belirtiler. Uygun bir öykü almak, do¤ru tan›n›n temelidir ve baz› özellikleri yans›tmas› gerekir (Tablo 1–2). Öyküde ülser, biliyer kolik ve divertikülit hakk›nda bilgi edinilmesi tan› için yol göstericidir. Alkol ve ilaç kullan›m› sorgulanmal›d›r. Alkol ba¤›ml›l›¤› pankreatit, hematemez, özofagus rüptürü ve spontan bakteriyel peritonit oluflmas›na neden olabilir. Non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSA‹‹), prednizon, immünsupresanlar kanama ve perforasyona; aspirin, NSA‹‹ ve antikoagülanlar kanamaya neden olabilir. Yafll›larda ilaçlar bulant›, kusma, ifltahs›zl›k ve kab›zl›¤a sebep olabilirler ve yaflamsal bulgular› etkileyebilirler. Menstrüel öykü de önemlidir. Normal bir gebelikte bulant›, kusma, kab›zl›k, s›k idrara ç›kma, pelvik ve kar›n bölgesinde rahats›zl›klar görülebilir. Yafll› insanlarda biliflsel bozulma, iflitme ve görmede azalma ve atipik belirtilerin olmas› öykü almay› güçlefltirir. A. NSKA ve ‹BS. A¤r› kolik fleklinde ya da sürekli olabilir ve yemekle artar. Ço¤u hasta d›flk›lama ile geçen tekrarlay›c› kar›n a¤r›s›, d›flk›n›n k›vam› ve s›kl›¤›nda de¤iflme, kar›nda fliflkinlik ve afl›r› mukus geçifli (Manning kriterleri) fleklinde uzun süreli bir öyküye sahiptir. Kilo kayb›, genel belirtiler (atefl, ifltahs›zl›k, bulant›, eklem a¤r›s›) ya da ba¤›rsak kanamas› yoktur. B. Apandisit. Vakalar›n %50’sinde bulant›y› takip eden ifltahs›zl›k ve göbek çevresinde a¤r›, sa¤ alt kadran a¤r›s› ve kusma görülür. A¤r›n›n yer de¤ifltirmesi yüksek duyarl›l›k (sensitivite) ve özgüllük (spesifite) sahiptir (%80’e yaklaflan). Gebelikte a¤r›n›n yeri artan, gestasyonel yafl ile birlikte giderek yukar› kayar. Ba¤›rsak al›flkanl›klar›nda de¤ifliklikler ve hematüri/piyüri de (%20’sinde pelvik apandisit) görülebilir. Genel kar›n a¤r›s›, atefl ve taflikardi perforasyonun sonuçlar›d›r. C. Kolelitiazis. Safra tafl› olan hastalar›n %50’den fazlas› belirtisiz kal›r. S›rta veya sa¤ omuza yay›lan, saatler içerisinde pik yapan ve tamamen geçen, tekrarlayan sa¤ üst kadran ve epigastrik a¤r› biliyer kolik oldu¤una iflaret eder. Safra tafl›ndaki üst kar›n a¤r›s› fliddetli, sürekli, genel belirtiler ve muhtemel sar›l›kla iliflkilidir. Biliyer peritonite yol açan perforasyon yayg›n kar›n a¤r›s› ve kötüleflen genel belirtilere sebep olur. Ortak safra kanal›ndaki tafl atefl, titreme ve a¤r› ile iliflkili derinleflen sar›l›¤a sebep olabilir — Charcot triad›. Safra tafl› ileusu a¤r›, gerginlik ve kusma ile ortaya ç›kar — ince ba¤›rsak t›kan›kl›¤›n›n özellikleri.