B Ö L Ü M 38 Travmatik Beyin Hasar› JONATHAN M. SILVER, M.D. ROBERT E. HALES, M.D., M.B.A. STUART C. YUDOFSKY, M.D. Çeviri: Dr. YEfi‹M SÜCÜLLÜ KARADA⁄ B Belgeleme ve Belirtilerin Derecelendirilmesi Travmatik beyin hasar›ndan kaynaklanan belirti ve bulgular›n tan›mlanmas›nda, belirti derecelendirme ölçekleri elektrofizyolojik görüntüleme ve nöropsikiyatrik de¤erlendirmeler kullan›lmal›d›r (Tablo 38-1). Hasar›n fliddeti; bilinç kayb›n›n süresi, ilk Glasgow Koma Skalas› Skoru (Teasdale ve Jeannet 1974) ve post travmatik amnezi derecesi dahil çeflitli parametrelerle tan›mlanabilir. Glasgow Koma Skalas› (Tablo 38-2) 15 puanl›k bir skala olup gözleri açma, verbal yan›t ve uyar›ya motor yan›t› kaydetmektedir. Hem bafllang›ç döneminde hem de uzun dönem takipte koman›n derinli¤inin ölçülmesinde kullan›labilir. Ciddi TBH’de post travmatik amnezi veya bilinç kayb› en az 1 hafta veya daha uzun sürebilir, çok ciddi olgularda haftalar-aylar sürebilir. Ciddi TBH’de GKS 10’un alt›ndad›r. Bilinç kayb› süresinin 15-20 dakikadan daha k›sa sürmesi ‘hafif kafa travmas›’ olarak adland›r›lmaktad›r. Bu durumda GKS 13-15 aras›ndad›r, hastaneye yat›fl ya k›sa sürelidir veya hiç yat›fl yap›lmam›flt›r, kal›c› nöro-davran›flsal hasar bulunmamaktad›r. Travmatik beyin hasar› tan›s› için bilinç kayb› flart de¤ildir, ancak sersemlik hissetme veya post travmatik amnezi periyodunu içeren bilinçte dalgalanma belirtileri olmal›d›r (Kafa travmas› Adland›rma Komitesi 1966, Hafif Travmatik Beyin Hasar› Komitesi 1993; Kalite Standartlar› Alt Komitesi 1997). Spor s›ras›ndaki konküzyonlar için özgün bir derecelendirme gelifltirilmifltir: Grade 1- Amnezi ve bilinç 663 eyin hasar› için en yüksek riskte olan kifliler, 15-24 yafl aral›¤›ndaki erkeklerdir. Alkol kullan›m› beyin hasar›nda s›kt›r; pozitif kan alkol konsantrasyonu kurbanlar›n örneklerinin %56’s›nda gösterilmifltir (J. F. Kraus ve ark. 1989). Motorlu tafl›t kazalar› travmatik hasarlar›n yaklafl›k yar›s›n› aç›klar; di¤er s›k nedenler ise düflmeler (%21), sald›r› ve fliddet (%20), spor ve e¤lence ile iliflkili kazalar (%3)’d›r (bu kategorideki yaralanmalar›n %90’n›na yak›n›n›n bildirilmemesine ra¤men) (NIH Konsensus Geliflim Paneli 1999). Ciddi travmatik beyin hasar›ndan (TBH) 1 ay, 2 y›l ve 7 y›l sonra baflvurular› inceleyen çal›flmalar hastalar›n ev, okul, aile içi, kifliler aras› ve mesleki aktiviteleri esnas›nda çok say›da kritik durumda psikososyal aç›dan afl›r› zorlanmaya sahip olduklar›n› göstermifltir (Crawford 1983; McLean ve ark. 1984; Oddy ve ark. 1985; Weddell ve ark. 1980). Travmatik Beyin Hasar›n›n Nöropsikiyatrik De¤erlendirmesi Öykü Alma Konfüzyon, entellektüel de¤ifliklikler, duygusal karars›zl›k veya psikoz, travmadan sonra hemen veya y›llar sonra geliflebilir. Künt travma için acil tedaviye al›nan kifliler TBH için yeteri kadar araflt›r›lmam›fl olabilirler (Chambers ve ark. 1996).