B Ö L Ü M 4 Genetik PRABHAKARA V. CHOUDARY, Ph.D., F.R.S.C. JAMES A. KNOWLES, M.D., Ph.D. Çeviri: Dr. MUHARREM EFE Dr. HASAN HERKEN Psikiyatrik Genetik: Amaçlar ve Metodlar Amaçlar 1. Psikiyatrik sendromlar›n etyolojisinin genetik kompanentini belirlemek ve tan›mlamakt›r, a) Böylelikle: Psikiyatrik bozukluklar›n ne ölçüde genetikten kaynakland›¤›n›, b) Her genetik katk› alt›nda yatan DNA varyasyonunu, c) Gen ya da genlerle ilgili biyopsikososyal anormallikleri, d) Genetik anormalliklerin yol açt›¤› ifllevlerin süreçlerini belirlemek. 2. Psikiyatrik sendromlar›n etyolojisinin genetik olmayan bilefleneni belirlemek ve tan›mlamak, böylece birbirinden ba¤›ms›z veya daha hassas genotiplerle etkileflim halinde olan çevresel faktörleri ve bunlar›n bir rahats›zl›k ihtimalini ortaya ç›kar›p ç›karmad›¤›n› ya da azalt›p azaltmad›¤› belirlemek. 3. Tan› ölçütlerini ve bu ölçütler içerisindeki alt kümelerin s›n›rlar›n› belirlemek için; a) Genetikle ilgisi olan bozukluklar›n grupland›r›lmas›n› yapabilmek veya klinik fenomonoloji konusundaki hastal›klar›n ayr›m›n› yapmak amac›yla bir rahats›zl›¤›n alt kümeleri aras›ndaki (örne¤in: flizoafektif bozuklu¤un fark- l› alt tipleri) benzerlikleri veya rahats›zl›klar aras›ndaki (örne¤in:flizofreni spektrumu) genetik varyasyonlardaki benzerlikleri belirlemek, b) Bir hastal›¤›n aktar›m›n› artt›ran hastal›¤›n özelliklerinin (örne¤in: fliddeti, bafllang›ç yafl›) ne oldu¤unu belirlemek. Böylelikle de biyolojik s›n›rlara yak›ndan ilgisi olan tan› s›n›rlar›n›n belirlemesine yard›mc› olabilmektedir. 4. Tan›mlanan psikiyatrik sendromlar›n bileflenleri olan rollerinden ba¤›ms›z olarak, psikolojik ifllevler ve özelliklerine geneti¤in yapt›¤› katk›lar› belirlemek. 5. Etyolojisindeki genetik ve çevresel faktörlerin bilgisine dayal› psikiyatrik bozukluklar› önlemek veya onlar›n tedavi metotlar›n› gelifltirmektir. Metotlar Genetik araflt›rman›n amaçlar›n›n her biri için, araflt›rma metotlar› gelifltirilmifltir. Son 20 y›ld›r metotlar, psikiyatrik bir rahats›zl›¤›n ne ölçüde genetik olarak etkilendi¤ini belirlemede özellikle verimli olmufltur (Tablo 4-1). Yeni teknikler, birçok hastal›¤a neden olan genetik patolojilerin yerini, do¤as›n› ve sonucunu belirlemede oldukça etkili olmufltur. Psikiyatrik bir rahats›zl›¤›n genetik olarak incelenmesi, afla¤›daki gibi birbirleriyle iliflkili çok say›da sorular› cevaplamaya çal›fl›r: Ulusal Ruh Sa¤l›¤› Enstitüsü (NIMH), Ulusal Madde Kötüye Kullan›m› Enstitüsü, (Ulusal Yafllanma Enstitüsü Ulusal fiizofreni ve Depresyon Araflt›rmalar› Birli¤i ve Pritzker Nöropsikiyatrik Bozukluklar Araflt›rma Fonu ve NIMH (Silvro D. Duygudurum araflt›rmalar› Conte merkezi)’ne desteklerinden dolay› teflekkür ederiz. 59