B Ö L Ü M 29 Kiflilik Bozukluklar› ANDREW E. SKODOL, M.D. JOHN G. GUNDERSON, M.D. Çeviri: Dr. HALE YAPICI ESER Prof. Dr. BEHCET COfiAR Genel Girifl Kiflilik Bozuklu¤u Nedir? DSM-IV’e (Amerikan Psikiyatri Birli¤i, 2000) göre, kiflilik bozukluklar›, esnek olmayan, maladaptif kiflilik özellikleri ve subjektif strese, sosyal veya mesleki ifllevsellikte veya her ikisinde belirgin bozulmalara neden olan davran›fl paternleridir. Bu paternler kültürel olarak beklenen ve Kabul edilen aral›ktan belirgin sapma gösterir ve flu alanlardan iki veya daha ço¤unu etkiler: bilifl, duygulan›m, dürtüler üzerinde kontrol, ödül ihtiyac›, di¤er insanlarla iliflkilendirme yollar›. Maladaptive davran›fl paternleri yayg›nd›r, yani tek bir özel tetikleyici durumdan yada özel bir uyaran yada kifliye cevap olarak de¤il de çok genifl bir aral›ktaki ba¤lamda ve durumlarda kendilerini gösterirler. En son olarak da, bu paternler adolesans yada erken eriflkinlik beri varolan, kararl› kal›c›l›k göstermelidir. En yayg›n kullan›lan boyutsal yaklafl›m, kiflili¤i baz› genifl faktörlere göre tan›mlar ve derecesini baz› hususlar›n o hastadaki varolufllar›na göre belirler. Bunlar daha genifl olarak hem normal hem de patolojik kiflilik özelliklerini içerebilir. Do¤rusu, kiflilik araflt›rmalar›nda, en son yap›lan genifl ölçekli çabalardan biri DSM kiflilik bozukluklar› tiplerini genel kiflilik ifllevselli¤i boyutlar› pay›na göre tan›mlamak oldu. Özellikle ilgi çekenler Kiflili¤in Befl Faktör Modeli’nin geniflçe ilan edilmifl ‘Büyük Befl’ boyutlar›d›r: nörotisizm, d›fla dönüklük, aç›kl›k, anlaflabilirlik ve dürüstlük (Costa ve Mc Crae 1990). Cloninger’in teorik olarak spesifik baz› nörotransmitter sistemlerindeki anormallikler ile iliflkilendirilen mizaç ve karakterin yedi boyutlu psikobiyolojik modeli büyük miktarda araflt›rmalar üretmifltir fakat veriler genel olarak bu nörobiyolojik hipotezleri desteklememifltir (Paris 2005b). De¤erlendirmenin Kapsaml›l›¤› Kiflilik bozuklu¤u tan›s›n›n ana dayana¤›, usta bir klinik görüflmedir ve klinisyenin DSM ölçütleri ile aflinal›¤›n›, longitudinal bak›fl›n› ve bilginin bir çok kayna¤›n› kullanmas›n› gerektirir. Psikodinamik bir perspektif, savunmalara, tutumlara ve geliflimlere dikkat çekerek de¤erlendirmenin derinleflmesine katk›da bulunabilir. Fakat aç›k uçlu bir yaklafl›m tüm eksen II bozukluklar›na ulafl›m için yetersiz bilgi sa¤layabilece¤inden, bir özbildirime dayal› yada yar› yap›land›r›lm›fl (örn; görüflmeci 489 S›n›flama Sorunlar› DSM-III’ten (Amerikan Psikiyatri Birli¤i, 1980) beri kiflilik bozukluklar› 3 kümede gruplanm›flt›r: garip ve eksantrik A kümesi (paranoid, flizoid, flizotipal), dramatik, duygusal ve karars›y B kümesi (borderline, histrionik, narsistik ve antisosyal) ve endifleli ve korkulu C kümesi (çekingen, ba¤›ml› ve pbsesif-kompulsif) (Tablo 29-1).