B Ö L Ü M 28 Uyum Bozukluklar› JAMES J. STRAIN, M.D. KIMBERLY G.KLIPSTEIN, M.D. JEFFREY H. NEWCORN, M.D. Çeviri: Dr. YASEM‹N GÖRGÜLÜ iç bir belirti envanteri ya da tarama listesi (checklist) yap›land›r›lmam›flt›r ya da DSM-IV-TR (Amerikan Psikiyatri Birli¤i 2000) tan› ölçütlerinden kolayca oluflturulmam›flt›r (bak›n›z Tablo 28-1). DSM-IV’e (Amerikan Psikiyatri Birli¤i 1994) göre, “uyum bozuklu¤unun temel özelli¤i tan›mlanabilir bir psikososyal stresör veya stresörlere yan›t olarak klinik olarak anlaml› duygusal ya da davran›flsal belirtilerin geliflmesidir” (s.623). DSM-IV metni en son gözden geçirmesinde (DSM-IV-TR; Amerikan Psikiyatri Birli¤i 2000), psikososyal stresör terimi daha genifl bir kavram olarak stresöre de¤ifltirilmifltir. DSM-IV-TR’de, “Prevalans” taki kesim, çocuklar, adolesanlar ve yafll›lardaki oranlar› içerecek flekilde de¤ifltirilmifltir (uyum bozuklu¤unun toplum örneklemlerindeki %2-%8 oran›yla). Uyum bozuklu¤u tan›s› “tam teflekküllü hastanelerde yatan ve ak›l sa¤l›¤› konsültasyonu için baflvurulan hastalarda %12’ye varan oranda, ayakta tedavi gören ak›l sa¤l›¤› hastalar›nda %10-%30 oran›nda, ve özgül bir stresöre (ör., kalp ameliyat› sonras›) maruz kalan özel topluluklarda %50 oran›nda konmaktad›r (Amerikan Psikiyatri Birli¤i 2000, s.681). Artm›fl stresörleri (ör., düflkün hastalar, t›bbi hastal›¤› H olan hastalar) olan bu topluluklar uyum bozuklu¤u geliflimi için daha büyük risk tafl›rlar. Uyum bozuklu¤u stresle iliflkili, stresörün uyumsuzlu¤u ve belirtileri h›zland›rd›¤› (stresör ortaya ç›kt›ktan sonraki 3 ay içinde) bir fenomendir ve stresör ortadan kalkana kadar ya da yeni bir adaptasyon durumu ortaya ç›kana kadar sürer (bak›n›z Tablo 28-1). Tan›mlama DSM-IV için uyum bozuklu¤u tan›s›n›n gözden geçirilmesinde esas olarak iki konu ortaya ç›kmaktad›r. ‹lki, davran›flsal ve eylemsel ölçütlerin yoklu¤u nedeniyle geçerlik ve güvenirlikte tan›n›n mu¤lakl›¤›n›n etkisine karar verilmelidir. Bir çal›flma (Aoki ve ark. 1995) fizik tedavi hastalar› aras›nda uyum bozuklu¤u tan›s› için üç psikolojik testi –Zung’un Anksiyeteyi Kendi Kendine De¤erlendirme Ölçe¤i (Zung Self-Rating Anxiety Scale) (Zung 1971), Zung’un Depresyonu Kendi Kendine De¤erlendirme Ölçe¤i (Zung Self-Rating Depression Scale) (Zung 1965) ve Duygudurum Hallerinin Profili (Profile of Mood States) (McNair ve ark. 1971) kullan›fll› bulmufltur. Aoki ve ark. (1995) uyum bozuklu¤u olan hastalar› sa¤l›kl›lardan güvenilir bir flekilde ay›rdetmede baflar›l› olmas›na ra¤men bunlar› major dep- Bu çal›flma The Malcolm Gibbs Fonu, Inc., New York, New York taraf›ndan desteklenmifltir. 483