596 AMER‹KAN PS‹K‹YATR‹ B‹RL‹⁄‹ PS‹K‹YATR‹ ‹Ç‹N KURUL SINAVLARI HAZIRLIK VE GÖZDEN GEÇ‹RME KILAVUZU TABLO 33-1. Uyumlu ve uyumsuz flemalar Uyumlu Ne olursa olsun bir flekilde halledebilirim. Bir fley üzerinde çal›fl›rsam, yapabilirim. Ben hayatta kalan›m. Di¤erleri bana güvenebilir. Ben sevilirim. ‹nsanlar bana sayg› duyar. Bir fleyleri çözebilirim. E¤er önceden haz›rlan›rsam, genelde daha iyi yapar›m. Zorlanmay› severim. Beni korkutabilecek çok fazla fley yoktur. Uyumsuz Kabul edilmek için mükemmel olmal›y›m. E¤er bir fleyi yapmay› seçiyorsam, baflar›l› olmal›y›m. Ben yapmac›¤›m. Bir kad›n (adam) olmadan, ben bir hiçim. Ben aptal›m. Ne yaparsam yapay›m, baflar›l› olamam. Di¤erleri güvenilmezdir. Baflkalar›n›n yan›nda hiçbir zaman rahat olamam. E¤er, bir hata yaparsam, her fleyi kaybederim. Dünya benim için çok korkutucu. ‹fllevsel Olmayan Bilifllerin Düzeyleri Beck ve arkadafllar› (Beck, 1976; Beck ve ark., 1979; Dobson ve Shaw, 1986) iki temel ifllevsel olmayan bilgi iflleme seviyesi oldu¤unu belirtir: 1) otomatik düflünceler ve 2) flemalar›n içine geçmifl temel inançlar. Otomatik düflünceler, bir kifli bir durum içindeyken (veya bir olay› hat›rlarken) h›zl›ca ortaya ç›kan bilifllerdir. Bu otomatik düflünceler genelde mant›kl› bir analizin konusu de¤ildir ve hatal› bir mant›¤a dayan›r. Bireyler bu bilifllerden düflük düzeyde fark›nda olsalar bile, otomatik düflüncelere BT’de kullan›lan sorgulama teknikleri ile ulafl›labilir (Beck ve ark., 1979; Wrigth ve Beck, 1983). Otomatik düflünmedeki de¤iflik tipte var olan yanl›fl mant›klar biliflsel hatalar olarak adland›r›l›r (Beck ve ark., 1979). Tipik biliflsel hatalar flunlar› içerir: seçici soyutlama (bazen “zihinsel filtre” olarak geçer), keyfi ç›karsama, mutlakç› düflünme (“ya hep ya hiç” tarz› düflünme), büyültme ve küçültme, kiflisellefltirme ve felaketlefltirme. fiemalar, çevreden gelen bilgiyi inceleme, filtreleme ve bilgiyi kodlama gibi temel kurallar› içeren biliflsel yap›lard›r (Beck ve ark., 1979; D.A. Clark, 1999; Wright ve Beck, 1983). Bu düzenleyici yap›lar erken çocukluk dönemindeki deneyimlerle ve onu takip eden biçimlendirici etkilerle geliflir. fiemalar verilerin h›zl› bir flekilde özümsenmesini ve uygun karar vermeyi sa¤layarak uyumu artt›r›c› bir rol oynarlar. Ancak, psikiyatrik bozukluklarda disforik duygu durumu ve ifllevsel olmayan veya kendine zarar verici davran›fllar› sürdüren uyumsuz flema kümeleri de vard›r (Beck, 1976; Beck ve Freeman,1990). Uyumlu ve uyumsuz flema örnekleri Tablo 33-1’de verilmifltir. BT’nin en temel ö¤retilerden biri uyumsuz flemalar›n, stresli bir yaflam olay› taraf›ndan tetiklenene kadar hareketsiz olarak yatt›klar›d›r (Beck ve ark., 1979; D.A. Clark ve ark., 1999). Yeni aktive olan flema daha yüzeysel bir süreci etkiler. Bu flekilde bak›ld›¤›nda, otomatik düflüncelerin flemalar ile uyumlu oldu¤u görülmektedir. Bu birincil olarak depresyon gibi epizsodik bozukluklarda geçerlidir. Kronik durumlarda (kiflilik bozuklular› ve yeme bozukluklar›) kendili¤e ait olan flemalar sürekli aktiftir ve de¤iflime depresyondan veya kayg› bozukluklar›ndan daha fazla dirençlidir (Beck ve Freeman, 1990). Depresyon ve Kayg› Bozukluklar›nda Biliflsel Patoloji Depresyon ve kayg› bozukluklar›nda biliflsel ifllevlerin rolü genifl kapsaml› olarak çal›fl›lm›flt›r. Ayr›ca bilgi ifllemleme süreçleri yeme bozukluklar›, karaktere ba¤l› problemler ve di¤er psikiyatrik durumlarda da incelenmifltir. Genel olarak, bu sorgulay›c› çabalar›n sonuçlar› Beck’in hipotezini do¤rular (Beck, 1963,1964,1976; Beck ve ark.,1979; DA. Clark ve ark., 1999; Wright ve Beck,1983). Bu araflt›rman›n bütün literatür taramas› bu bölümde verilmemekle birlikte depresyon ve kayg› bozukluklar› üzerine yap›lan önemli çal›flmalar›n sonuçlar›n›n sentezi Tablo 33-2’de özetlenmifltir. Bu bulgular, BT’de kullan›lan tedavi prosedürlerini hem do¤rulamada hem flekillendirmede önemli rol oynam›flt›r. Yeme bozukluklar›nda, kiflilik bozukluklar›nda ve psikozlardaki biliflsel patoloji, BT uygulamas› bölümünde tan›mlanmaktad›r. Depresyondaki biliflsel süreçler üzerine olan kapsaml› tarama, bu bozukluktaki olumsuz biliflsel yanl›l›klar›n var oldu¤una dair güçlü bir kan›t bulmufltur (D.A.