252 AMER‹KAN PS‹K‹YATR‹ B‹RL‹⁄‹ PS‹K‹YATR‹ ‹Ç‹N KURUL SINAVLARI HAZIRLIK VE GÖZDEN GEÇ‹RME KILAVUZU TABLO 16-2. Madde entoksikasyonu için TABLO 16-3. Madde yoksunlu¤u için DSM-IV- DSM-IV-TR tan› ölçütleri A. Yak›n bir geçmiflte bir madde al›m›na ( ya da bir maddeyle karfl›laflmaya) ba¤l› olarak geriye dönüfllü bir maddeye özgül sendromun geliflmesi. Not: De¤iflik maddeler benzer ya da özdefl sendromlar ortaya ç›karabilir. B. Madde kullan›m› s›ras›nda ya da hemen sonra geliflen, maddenin merkezi sinir sistemi üzerindeki etkisine ba¤l› olarak ortaya ç›kan, klinik aç›dan belirgin bir biçimde uygunsuz davran›flsal ya da psikolojik de¤ifliklikler (örn. Kavgac›l›k e¤ilimi, duygudurum de¤iflkenli¤i, biliflsel bozukluk, yarg›lama bozuklu¤u, toplumsal ya da mesleki ifllevsellikte bozulma). C. Bu belirtiler genel t›bbi bir duruma ba¤l› de¤ildir ve baflka bir mental bozuklukla daha iyi aç›klanamaz. TR tan› ölçütleri A. Çok fazla ve uzun süreli madde kullan›m›n›n sonland›r›lmas›na (ya da azalt›lmas›na) ba¤l› olarak maddeye özgül bir sendromun geliflmesi B. Bu maddeye özgü sendrom klinik aç›dan s›k›nt›ya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli di¤er ifllevsellik alanlar›nda bozulmaya neden olur. C. Bu belirtiler genel t›bbi bir duruma ba¤l› de¤ildir ve baflka bir mental bozuklukla daha iyi aç›klanamaz. TABLO 16-4. Madde kötüye kullan›m› için DSM-IV-TR tan› ölçütleri A. 12 ayl›k bir dönem içinde ortaya ç›kan, afla¤›dakilerden biri (ya da birden fazlas› ile) kendini gösterdi¤i üzere, klinik aç›dan belirgin bozulma ya da s›k›nt›ya yol açan uygunsuz bir madde kullan›m örüntüsü: 1) ‹flte, okulda ya da evde almas› beklenen sorumluluklar› alamama ile sonuçlanan yineleyici biçimde madde kullan›m› (örn. Madde kullan›m› ile iliflkili olarak s›k s›k ifle gitmemeler ya da iflte baflar› gösterememe; madde kullan›m› ile iliflkili olarak okula gitmemeler, okulu asmalar ya da okuldan kovulmalar; çocuklar›n ya da di¤er ev halk›n›n ihmal edilmesi) 2) Fiziksel olarak tehlikeli durumlarda yineleyici bir biçimde madde kullan›m› (örn. Madde kullan›m›n›n yaratt›¤› bozukluklar s›ras›nda araba kullanma ya da bir makineyi iflletme) 3) Madde ile iliflkili, yineleyici biçimde ortaya ç›kan yasal sorunlar (örn. Madde ile iliflkili davran›m bozuklu¤una ba¤l› tutuklanmalar) 4) Maddenin etkilerinin neden oldu¤u ya da alevlendirdi¤i, sürekli ya da yineleyici toplumsal ya da kifliler aras› sorunlara karfl›n sürekli madde kullan›m› (örn. entoksikasyonun sonuçlar› hakk›nda eflle olan tart›flmalar, fiziksel kavgalar) B. Bu belirtiler, bu grup madde için madde ba¤›ml›l›¤› ölçütlerini hiçbir zaman karfl›lamam›flt›r. very) olarak adland›r›lan bu süreçtir. Bu bölümde, “recovery” ve “treatment” kelimeleri efl anlaml› olarak kullan›lm›flt›r. Tablo 18-6 deki gösterilenler düflük riskli içme için önerilen maksimum alkol tüketim hedefleridir. Tablo 16-9 geçen y›l madde ba¤›ml›l›¤› olan madde kullan›c›lar›n›n kulland›¤› maddeye göre yüzdesini göstermektedir. Nörobiyoloji Farkl› nöronal devreler ve nörotransmiterler ba¤›ml›l›k sürecinde rol oynamaktad›rlar. Eski kuramlar, bir maddeye ba¤›ml› hale gelme sürecinin, yeme ya da çiftleflme gibi beynin “sa¤ kal›mla ilgili hedefleri” ya da “ödül mekanizmalar›n›n” takibi ve kazan›m›n› ile karakterize bir durum olan beyin devrelerinin ele geçirilmesini içerdi¤ini söylemektedir (Hyman 2005). Ventral tegmental alanda hücre gövdesi, nucleus accumbenste akson uçlar› olan dopamin sal›c› nöronlar›n atefllenmesi, bir bir ödül mekanizmas›n›n ortaya ç›kmas›n› oldu¤u kadar, bir ödülün de önemine iflaret etmeye yard›m eder. Ba¤›ml›l›k yap›c› maddelerin hepsi de¤ilse de ço¤u, do¤al mekanizmalar›n yapt›¤›ndan daha yo¤un bir ateflleme üretir. Prefrontal kortikal alanlar›n oluflturdu¤u uyaran madde etkisi ve madde kullan›m› ile iliflkili iflaretlere gerekti¤inden daha fazla anlam yükleyen iliflkisel ö¤renmeye yol açar (Kalivas and Volkov 2005). Dopamine ek olarak glutamat, GABA ve opioid nöropeptitler de bu devrede önemlidirler. Hastaya Yaklafl›m Madde kullan›m bozuklu¤u olan her hasta farkl› yollarla baflvurabilir ve genel psikiyatri prati¤inde hasta duygudurum problemleri, anksiyete, uyku güçlü¤ü ya da di¤er eksen 1 ya da eksen 2 belirtileri ile gelebilirler. Bu nedenle tüm hastalar rutin olarak ve ›srarla madde kul-