B Ö L Ü M 33 Biliflsel Terapi JESSE H. WRIGHT, PH.D. MICHAEL E. THASE M.D. AARON T. BECK, M.D. Çeviri: Dr. BERK MURAT ERGÜN Temel Kavramlar Biliflsel Model Biliflsel terapi (BT) yaklafl›m›, iyi bilinen uyaran-yan›t paradigmas›ndan gelifltirilen bir çal›flma modelinde (fiekil 33-1) özetlenebilir (Wright, 1988; Wrigth ve ark., 2006). Bu modelde bilifl arac›l›¤›na temel rol verilmifltir. Ancak, ayn› zamanda bilifl, duygu, davran›fl ve çevresel etkenler aras›ndaki interaktif iliflki de tan›mlanmaktad›r. Bu çal›flma modelinde biliflsel patolojinin özgül sendromlar›n nedeni oldu¤u ya da genetik yatk›nl›k, biyokimyasal de¤iflikler veya kiflileraras› çat›flmalar gibi di¤er faktörlerin psikiyatrik hastal›klar›n etiyolojisinde rol oynamad›¤› gibi bir hipotezi öne sürmedi¤ini de vurgulamak gerekir. Bunun yerine, bu model klinik uygulamada biliflsel terapistlerin eylemleri için basit bir k›lavuz oluflturur. Psikopatolojinin bir sürü çeflidinin biliflsel, biyolojik, sosyal ve kiflileraras› etkenleri içeren karmafl›k etiyolojilerinin oldu¤u ve potansiyel yarar› yüksek olan çok fazla tedavi yaklafl›m›n›n oldu¤u varsay›l›r. Ek olarak, biliflsel de¤iflimlerin biyolojik süreçler ile tamamland›¤› ve psikofarmakolojik tedavilerin biliflleri de¤ifltirebilece¤i düflünülür (Wright ve Thase, 1992). Bu durufl, BT ve farmakoterapi üzerine yap›lan araflt›rma so- nuçlar› ile (Blackburn ve ark., 1981)ve hayvanlar› koflulland›rma (Kandel ve Schwarz, 1982; Mohl, 1987) veya insanlarla yap›lan psikoterapi (Baxter ve ark., 1992; Goldapple ve ark., 2004) sonucunda ortaya ç›kan nörobiyolojik de¤iflimleri gösteren çal›flmalarla tutarl›d›r. B‹L‹fiSEL DE⁄ERLEND‹RME (ÇARPITILMIfi) OLAY DUYGU DAVRANIfi (UYUMSUZ) (DEPRES‹F VE/VEYA KAYGILI) DAVRANIfiSAL E⁄‹L‹M (ÇARES‹ZL‹K VE/VEYA KAÇINMA) fiEK‹L 33-1. Biliflsel terapi için çal›flan model Kaynak: Wright 1988’den uyarlanm›flt›r. Drs. Wright ve Beck, bu bölümde bahsedilen bilgisayar yard›ml› biliflsel terapi yaz›l›m› olan “GoodDaysAhead”in sat›fllar›n›n kar›ndan pay alm›fllard›r. 595