B Ö L Ü M 16 Madde ile ‹lgili Bozukluklar MARTIN H. LEAMON, M.D. TARA M. WRIGHT, M.D. HUGH MYRICK, M.D. Çeviri: Dr. YET‹fi IfiILDAR Dr. CEM fiENGÜL SINIFLANDIRMA S‹STEMLER‹ DSM-IV-TR maddeyi “kötüye kullan›lacak bir ilaç, bir tedavi ya da bir toksin” olarak tan›mlar(APA 2000, p. 191) ve bozukluklar› madde kullan›m›na atfedilen tablo 16-1 deki flemaya göre s›n›fland›r›r. Yayg›n olarak kötüye kullan›labilen ilaçlar› içeren 11 s›n›f madde tan›mlanm›flt›r ve bozuklu¤a yol açan di¤er tedavi ve toksinler daha sonra “di¤erleri ya da bilinmeyen” grubunda toplanm›flt›r. Spesifik madde ile ilgili bozukluklar madde kullan›m›n›n tetikledi¤i intoksikasyon ve yoksunluk ve madde kullan›m› ile ilgili bozukluklara giren ba¤›ml›l›k ve kötüye kullan›md›r (Tablo 16-2, 16-3, 16-4 ve 16-5). Di¤er madde kullan›m›n›n tetikledi¤i bozukluklar, fenomenolojik olarak benzer bozukluklar› ile s›n›fland›r›lm›fllard›r, örne¤in madde kullan›m›na ba¤l› duygudurum bozuklu¤u DSM-IV-TR de duygudurum bozukluklar› bölümünde yer alm›flt›r. Bozukluklar›n tüm çeflitleri her madde s›n›f› için tan›mlanmam›flt›r (Tablo 16-6). ICD-10 (WHO, 2006) s›n›fland›rmas› tablo 16-7 de gösterilmifltir. Terminolojide bir kelime s›ras› bulunmaktad›r. Ba¤›ml›l›k (dependence), kötüye kullan›m, iptila (addiction) ve di¤er kelimeler, psikoaktif madde kullan›m›n› konufltu¤umuzda, kar›fl›kl›¤a ve yanl›fl anlamaya yol açma potansiyeli tafl›yarak genellikle farkl› anlamlara gelmektedirler(O’Brien ve ark. 2006). Bu bölümün amaçlar› için, aktiflefltirilmemifl kelimeler olan dependence ve ad251 TABLO 16-1. Madde ile ilgili bozukluklar›n DSM-IV TR s›n›fland›rmas› 1. Madde kullan›m bozukluklar› a. Ba¤›ml›l›k b. Kötüye kullan›m 2. Madde kullan›m›na ba¤l› (tetikledi¤i) bozukluklar a. ‹ntoksikasyon b. Kesilme belirtileri(yoksunluk) c. Di¤erleri (tablo 16-6) diction (ba¤›ml›l›k-iptila) kelimeleri birbirleri yerine de¤ifltirilerek kullan›lm›fllard›r ve yine aktifleflmemifl suistimal-kötüye kullan›m (abuse) kelimesi, her düzeyde probleme sebep olan madde kullan›m›na at›fta bulunmak için kullan›lm›flt›r. DSM-IV-TR de, tan›lar aktifleflmifltir, böylece s›k karfl›lafl›lan ama biraz paradoksal bir duruma sebep olan dependence ve abuse madde kötüye kullan›m›n›n birer formudur. Entoksikasyon kelimesinin anlam›, farmakolojisi ve durumu aras›ndaki potansiyel fark› ak›lda tutmak önemli olup “klinik olarak anlaml›” ve “uyumsuz (maladaptif)” olan madde etkisi gerektiren psikiyatrik bozukluktur. Son olarak, ço¤u klinisyen ve hasta, madde ba¤›ml›l›k tedavisini hastan›n hayat›n›n tüm alanlar›n› yeniden uyum sa¤lamas›n› sa¤layan bir süreç olarak dikkate al›rlar. ‹yileflme (reco-