450 AMER‹KAN PS‹K‹YATR‹ B‹RL‹⁄‹ PS‹K‹YATR‹ ‹Ç‹N KURUL SINAVLARI HAZIRLIK VE GÖZDEN GEÇ‹RME KILAVUZU TABLO 26-1. Uyku-uyan›kl›k evrelerinin fizyolojik özellikleri Uyan›kl›k Elektroensefalogram Göz hareketleri Kas tonusu LDT/PPT’deki nöronal aktivite LS/DR/TMN’deki nöronal aktivite VLPO’daki nöronal aktivite(küme) VLPO’daki nöronal aktivite(d›fl) Hipokretin nöronlardaki nöronal aktivite Nab›z, kan bas›nc›, solunum say›s› Hipoksi ve hiperkarbiye cevap Termoregülasyon H›zl›, düflük voltaj Görmeyle iliflkili ++ + ++ 0 0 ++ De¤iflken Aktif Davran›flsal ve psikolojik regülasyon Tam NREM Yavafl, yüksek voltaj Yavafl, düzensiz + 0 + ++ +? 0? Yavafl, düflük, düzenli Azalm›fl yan›t Sadece psikolojik regülasyon Yok veya s›n›rl› REM H›zl›, düflük voltaj Ani 0 ++ 0 +? ++ 0? De¤iflken, NREM’den yüksek En az yan›t Azalm›fl psikolojik regülasyon Öykü benzeri rüyalar Ruhsal aktivite Not: +.++ = aktivite seviyesi; 0 = inaktif; DR: dorsal rafe; LS = lokus seruleus; LDT = laterodorsal pontin tegmentum; NREM = non-rapid eye movement sleep; PPT = pedinkülopontin tegmentum; REM = rapid eye movement sleep; TMN = tuberomammiller nukleus; VLPO (küme) = ventrolateral preoptik nukleusun santral k›sm›; VLPO (d›fl) = ventrolateral preoptik nukleusun periferal k›sm› Kaynak: Saper et al. 2001’den al›nm›flt›r. Uyku ve Uyku Bozukluklar›n›n Klinik De¤erlendirmesi • Eksiksiz bir anamnez, uyku bozukluklar›n›n tan›s› ve idaresindeki en önemli basamakt›r. Anamnezin en önemli ö¤eleri aras›nda belirtilerin do¤as›, fliddeti ve s›kl›¤›; yak›nman›n ne kadar zamand›r sürdü¤ü, efllik eden bozukluklar; artt›ran ve azaltan faktörler yer al›r. Afla¤›da, uyku ve sirkadyen ritim bozukluklar› ile özellikle iliflkili olan klinik de¤erlendirme ölçütleri verilmifltir: 24 saatlik öykü. Çünkü uyku, uyan›kl›l›¤› etkiler, bunun tersi de do¤rudur. Gece ve gündüz belirtilerinin her ikisinin de de¤erlendirilmesi önemlidir. Uyku problemlerini ve gündüz uykululu¤unu de¤erlendirmek için tipik gece ve gündüz kronolojisini ö¤renmek gereklidir. Uyku-uyan›kl›k örünüsü. Uyku bozuklu¤u olan ço¤u hasta, uyuyabildikleri her an› yakalama aray›fl›nda olduklar›ndan, oldukça düzensiz bir uyku örüntüsü gelifltirirler. Bu örüntünün bizzat kendisi ise baflka uyku sorunlar›na yol açabilir. • • • • • • Partner öyküsü. Horlama ve uykuyla iliflkili davran›fllar gibi baz› belirtiler, bozuklu¤un kiflide olmad›¤›n›n bir göstergesi olmayabilir. T›bbi, nörolojik ve psikiyatrik bozukluklar. Uyku bozukluklar›, belirtileri fliddetlendirebilecek olan birçok bozuklukla iliflkilidir. (Tablo 26-2) Fizik muayene. Ço¤u uyku bozuklu¤unda spesifik bir fiziksel bulgusu olmamas›na karfl›n; uyku apne sendromunda genellikle vard›r. Bu yüzden; uyku – uyan›kl›k yak›nmas› olan hastalarda flu özelliklere bakmak faydal›d›r: boy, kilo, vücut-kitle indeksi, boyun çevresi, oral ve nazal havayolu aç›kl›¤›, retrognatiyi de içeren kraniyofasyal anormallikler. Kardiyopulmoner ve nörolojik muayene ile, uyku apnesi ile iliflkili olan kalp yetmezli¤i ya da huzursuz bacak sendromuna efllik eden nöropatiler saptanabilir. Ölçekler. Uyku-uyan›kl›k günlükleri ile hastan›n uyku paterni ve günden güne de¤iflkenlik hakk›nda daha iyi bilgi edinilebilir; hasta da böylelikle uyku sorununa yol açan faktörleri farketmifl olur. Epworth