psikiyatri gözden geçirme Page 37

B Ö L Ü M 9 Psikiyatri ve Hukuk ROBERT I. SIMON DANIEL W. SHUMAN Çeviri: Dr. RAB‹A NAZ‹K YÜKSEL Dr. NESR‹N D‹LBAZ Psikiyatri prati¤inde uygulanan yasal ilkeler, genel t›p uygulamalar›ndan farkl› de¤ildir. Bununla birlikte, psikiyatrik bozukluklar› olan hastalar›n tan›s›, tedavisi ve yönetimi, psikiyatristin hastaya olan sorumluluklar› ile, topluma olan sorumlulu¤unun karﬂ› karﬂ›ya gelebilecek olmas› kayg›s› taﬂ›maktad›r. Bilgilendirilmiﬂ onam, gizlilik ilkesi, tedavi olma hakk›, tedaviyi reddetme hakk›, yerine karar verme ve ön direktifler, psikiyatrik hastalarla çal›ﬂan klinisyenlerin en s›k karﬂ›laﬂt›klar› sorunlard›r. Suç soruﬂturmas› için gereken akli durum, san›¤›n psikiyatrik de¤erlendirilmesini gerektirebilir. Adaleti ve mesuliyeti garanti alt›na alabilmek için, san›klar›n bir anlaﬂmal› dava (plea bargain) ve yarg›lamadan vazgeçme (waive trial) ya da yarg›laman›n devam›n› istemesinden ba¤›ms›z olarak, onlar›n hukuki ehliyeti için asgari standartlar› karﬂ›lamas› gerekir. Yasal standartlar iﬂlevseldir ve yasal ehliyet ile tan›y› kar›ﬂt›rmaz. Psikiyatrik bozukluklar› olan san›klar hukuk ehliyeti standartlar›n› karﬂ›lamazlar. Bu nedenle hastan›n duruﬂma öncesi, suçland›¤› davay› anlayabilmesi ve mahkemede kendi savunmas›n› yürütebilmesi aç›s›ndan yeterli akli kapasitesinin olup olmad›¤› yönünde yeniden de¤erlendirilmesi gerekir. Akli durum ya da kapasite ayn› zamanda suç sorumlulu¤u ve cezaland›rma için de esas teﬂkil eder. Psikiyatrik bozuklu¤un etkisi, suç sorumlulu¤unu azaltabilir, ortadan kald›rabilir ya da mahkumiyet sonras› gerçekleﬂecek olan hapsin süresini ya da koﬂullar›n› ﬂekillendirebilir. Medeni ülkelerde, psikiyatristler, di¤er tüm uzmanlar gibi, hastalar›n suçlamalar›na maruz kal›rlar. Psikiyatri uygulamas›ndaki özel alanlar, psikiyatrik malprak- TABLO 9-1. Son zamanlardaki malpraktis suçlar› (yaklaﬂ›k olarak iddia edilen frekanslar) Suçlar Yanl›ﬂ Tedavi ‹ntihar giriﬂimi/tamamlanm›ﬂ intihar Yanl›ﬂ Tan› Uygunsuz kontrol Medikasyon hatas›/ilaç etkileﬂimi Yanl›ﬂ taahhüt Gizlilik ilkesinin ihlali Gereksiz hospitalizasyon Yasad›ﬂ› samimiyet ‹ftira/ karalama Di¤er (ör: terk, elektrokonvulsif terapi, üçüncü ﬂah›s yaralanmas›) Kaynak: Benefacts 1996 verileri S›kl›k (%) 33 20 11 7 7 5 4 4 3 2 4 tisi daha hassas k›lmaktad›r. Tablo 9-1’de American Psychiatric Association (APA) sponsorlu¤unda 1996’da oluﬂturulan Profesyonel Sigortas› Yükümlülük Program’›ndaki malpraktis suçlar›n› tan›mlamaktad›r. 1980’lerde bir psikiyatriste dava aç›lma olas›l›¤› y›lda 25’te bir iken (Benefacts 1996), 1995’ten sonra bu oran y›lda 12’de 1’e artm›ﬂt›r. APA Mesleki Sorumluluk Sigortas› Program›, malpraktisteki art›ﬂa neden olan etkenleri ﬂöyle tan›mlam›ﬂt›r: 113