B Ö L Ü M 8 Kültürel Sorunlar ALBERT C. GAW, M.D. Çeviri: Dr. EYLEM DO⁄AN Dr. NESR‹N D‹LBAZ Kavramlar, Bileflenler ve Kültürün Temel Özellikleri Kültürün Bileflenleri Kültür bileflenlerinin incelenmesiyle kültürel konular›n psikiyatri alan›ndaki yeri daha iyi anlafl›labilir. ‹nançlar ‹nançlar, do¤ru oldu¤u kabul edilen önermelerdir. ‹nançlar gerçe¤e dayanmad›¤› zaman, objektif gerçeklerle de¤ifltirilemez, inatla sürdürülür ve kiflilerin dünyay› alg›lay›fl›n› yayg›n bir flekilde etkiler. Yanl›fl inançlar delüzyon olarak adland›r›l›r. Alg›lar Alg›, “duyularla alg›lanan birtak›m fleylerin zihni etkilemesidir ve kavramlar›n oluflumunda temel bileflen olarak görülebilir” (Morris 1970, p.972). Görme, koku, dokunma, duyma ve tat duyusu gibi duyu organlar›m›z sürekli olarak ald›klar› duyusal izlenimleri beynin daha yüksek merkezlerine aktar›r. De¤erler Kavramlar ve önermeler, belirli bir hiyerarfli içinde düzenlendi¤i zaman de¤er olur. Etik kavramlar göz önünde bulunduruldu¤unda “zarar verme” kavram› körleme deneylerden daha yüksek bir de¤er seviyesine sahiptir. T›p ve psikiyatri profesyonellerinin bu kavramlara uymas› beklenir. Kavramlar Kavramlar, özellikle spesifik olaylardan elde edilen genel düflünce ve anlay›fllard›r (Morris 1970). Genellikle kelimelerle kodlanm›flt›r. Ço¤u zaman, demokratik toplumlarda oy kullanma hakk› ve okula devam zorunlulu¤u gibi önemli kavramlar somutlafl›r ve yasalarla yürürlü¤e tafl›n›r. Yönergeler ve Uygulama Yöntemleri Yönergeler, insanlar›n belirli görevleri nas›l yapacaklar› konusunda düzenlemeler yapar. Protokollerde yaz›ld›¤› gibi aç›k ya da görgü kurallar›ndaki gibi örtülü olabilir. Ruhsal durum muayenesi yapmak, psikiyatrik de¤erlendirme yapmak, ilaç tedavisi düzenlemek veya psikoterapi yapmak gibi uygulama yöntemlerinin hepsi bize ö¤retilir. Bunlar de¤erler sisteminin bir parças›d›r ve psikiyatristin kim oldu¤unu, ne yapt›¤›n› tan›mlayan uygulamalard›r. Önermeler Zihnin alg› ve kavramlar› kullanabilmesi için bu semboller ile çevresindeki olaylar aras›nda mant›kl› bir iliflki kurmas› gerekir. Alg› ve kavramlar›n bir di¤eri ile iliflkilendirilmesi yöntemi önerme olarak adland›r›l›r. Önermeler, mant›ksal ak›l yürütmemize ve olaylardan sonuç ç›karmam›za yarar. Etnisite Etnisite, kültürle yak›ndan iliflkilidir ancak uygulamada daha dar bir anlamda kullan›l›r. Bir sosyolog olan Schermerhorn (1970), etnisite ve kollektivite kavramlar›105