484 AMER‹KAN PS‹K‹YATR‹ B‹RL‹⁄‹ PS‹K‹YATR‹ ‹Ç‹N KURUL SINAVLARI HAZIRLIK VE GÖZDEN GEÇ‹RME KILAVUZU TABLO 28-1. Uyum bozukluklar› için DSM-IV- TR tan› ölçütleri A. Stres etken(ler)inin bafllang›c›ndan sonraki 3 ay içinde, gösterilebilir stres etken(ler)ine bir tepki olarak duygusal yada davran›flsal belirtilerin geliflmesi. B. Afla¤›dakilerden birinin varl›¤› ile kan›tland›¤› üzere bu belirtiler yada davran›fllar klinik aç›dan önemlidir: 1) stres etkeniyle karfl› karfl›ya kalma sonucu ortaya ç›kmas› beklenene göre çok daha afl›r›, belirgin s›k›nt› 2) toplumsal yada mesleki (e¤itimle ilgili) ifllevsellikte belirgin bozulma C. Stresle iliflkili bozukluk baflka özgül bir Eksen I bozuklu¤u için tan› ölçütlerini karfl›lamaz ve sadece önceden var olan bir Eksen I yada Eksen II bozuklu¤unun bir alevlenmesi de¤ildir. D. Bu belirtiler yas› göstermemektedir. E. Stres etkeni (ya da bunun sonuçlar›) bir kez sonlan›nca belirtiler ek bir 6 ayl›k süreden daha uzun sürmez. Varsa belirtiniz: Akut: bu bozukluk 6 aydan daha k›sa sürerse Kronik: bu bozukluk 6 aydan daha uzun sürerse Uyum bozukluklar› önde gelen belirtilere göre seçilen alt tipe göre kodlan›r. Özgül stres kayna¤› (kaynaklar›) Eksen IV’te belirtilebilir. 309.0 Depresif duygudurum ile giden 309.24 Anksiyete ile giden 309.28 Kar›fl›k anksiyete ve depresif duygudurum ile giden 309.3 Davran›m bozuklu¤u ile giden 309.4 Kar›fl›k duygu ve davran›m bozuklu¤u ile giden 309. 9 Belirlenmemifl daha özgül olarak kullan›lmaya haz›rlanm›fl ölçütleri karfl›lamada henüz yetersiz olan belirti profili olan psikiyatrik durumlar› s›n›fland›rmak için düzenlenmifltir fakat bu 1) klinik olarak anlaml›d›r ve meseledeki stresöre normal yan›tta afl›r›l›k olarak kabul edilir (kültür hesaba kat›larak), 2) bozulmufl mesleki veya kifliler aras› ifllevsellikle iliflkilidir ve 3) sadece t›bbi dikkat gerektiren psikososyal bir problemin (V kodu) sonucu de¤ildir (ör., uyum gösterememe, yaflam evreleri problemi). Uyum bozuklu¤u tan›s›n› karakterize eden özgüllü¤ün yoklu¤uyla bunu di¤er psikiyatrik sendromlardan do¤ru bir flekilde ay›rdetmek s›kl›kla güçtür. Spalletta ve ark. (1996) major depresyon, distimi ve uyum bozuklu¤unu ay›rdetmede intihar davran›fl›n›n de¤erlendirilmesinin önemli bir araç oldu¤unu gözlemlemifltir. Ayr›ca, uyum bozuklu¤u olan hastalar›n, ço¤unlu¤u kendi kendini zehirleme olmak üzere, kasti olarak kendine zarar verme tan›s›n› en yayg›n olarak alanlar aras›nda oldu¤u gözlemlenmifltir (Vlachos ve ark. 1994). Dolay›s›yla, kasti olarak kendi kendine zarar verme bu hastalarda daha yayg›nd›r (Vlachos ve ark. 1994), halbuki intihar davran›fl› oran›n›n depresif hastalarda daha yüksek oldu¤u bulunmufltur (Spalletta ve ark. 1996). Daha yak›n zamanda yap›lan bir çal›flmada, Casey ve ark. (2006) uyum bozuklu¤unu di¤er depresif epizodlardan ay›rdedebilecek de¤iflkenleri de¤erlendirmifltir. Hastalar depresyon fliddeti için Beck Depresyon Envanteri (BDE) ile taranm›fl ve daha sonra uyum bozuklu¤u varl›¤›n› de¤erlendiren sorular içeren Nöropsikiyatride Klinik De¤erlendirme Çizelgesi ile görüflülmüfltür. Yazarlar uyum bozuklu¤unu di¤er depresif epizodlardan ay›rdeden, bafllang›çtaki BDE skor fliddeti de dahil olmak üzere herhangi bir ba¤›ms›z de¤iflken bulamam›flt›r. Epidemiyoloji Andreasen ve Wasek (1980) yatarak tedavi gören ve ayaktan hasta örnekleminin %5’inin uyum bozuklu¤u tan›s› ald›¤›n› bildirmifltir. Fabrega ve ark. (1987) bir ayaktan hasta klini¤indeki (tan› ve de¤erlendirme merkezi) hasta örnekleminin %2.3’ünün Eksen I ve Eksen II’de baflka bir tan› olmaks›z›n uyum bozuklu¤u ölçütlerini karfl›lad›¤›n›; %20’sinin di¤er Eksen I tan›lar› (ör., Eksen I komorbiditeleri) ile birlikte uyum bozuklu¤u tan›s› ald›¤›n› gözlemlemifltir. Tam teflekküllü hastane psikiyatri konsültasyonu populasyonlar›nda uyum bozuklu¤u tan›s› %21.5 (Popkin ve ark. 1990), %18.5 (Foster ve Oxman 1994), ve %11.5 (Snyder ve Strain 1989) dir. resyon veya travma sonras› stres bozuklu¤u hastalar›ndan ay›rdetmemifltir. ‹kincisi, önemli bir ak›l hastal›¤› için ölçütleri doldurmayan ancak müdahale ve/veya tedavi gerektiren ciddi (yada yeni bafllayan) semptomatoloji gösteren sendromlar›n s›n›fland›rmas›nda yanl›fl olarak “eflikalt›” gibi görülebilir ve sa¤l›k çal›flanlar› ve üçüncü flah›slar taraf›ndan eflikalt› bir ilgi gösterilebilir. Böylece, uyum bozuklu¤u kavram› ana sendromlar için