psikiyatri gözden geçirme Page 93

B Ö L Ü M 36 Tehlikelili¤in De¤erlendirilmesi CHARLES L. SCOTT, M.D. CAMERON D. QUANBECK, M.D. PHILLIP J. RESNICK, M.D. Çeviri: Dr. N‹L BANU BAHADIRLI, Dr. YASEM‹N GÖRGÜLÜ linisyen, ﬂiddet riskinin de¤erlendirmesini yaparken, tehlikelilik kavram›n› tablo 36–1’de özetlendi¤i gibi beﬂ bileﬂene ay›rarak de¤erlendirmelidir. K TABLO 36-1. Tehlikelili¤in bileﬂenleri Zarar›n büyüklü¤ü Zarar›n gerçekleﬂme olas›l›¤› Zarar›n her an olabilirli¤i Sald›rgan davran›ﬂ›n s›kl›¤› ﬁiddetle iliﬂkili durumsal faktörler r›, belli bir amaca yöneliktir ve öncesinde bir miktar hesaplama veya planlama gerektirir (Stanford ve ark. 2003). Y›k›c› tip ﬂiddet daha tehlikelidir, çünkü s›kl›kla öncesinde sald›rganl›k belirtisi olan gözlemlenebilir öncül davran›ﬂlar bulunmaz (Meloy 1987). Sald›rgan s›kl›kla piﬂmanl›k duymaz ve kontrol hissini elinde bulundurmak veya istedi¤i bir hedefe ulaﬂmak için di¤erlerine karﬂ› ﬂiddet kullanmak konusunda rahatt›r. ﬁiddetle ‹liﬂkili Risk Faktörleri Demografik Faktörler ve ﬁiddet Riski Tehlikelili¤in klinik olarak de¤erlendirmesi, gelecekteki artm›ﬂ ﬂiddet olas›l›¤› ile iliﬂkili çeﬂitli risk faktörlerinin gözden geçirilmesini gerektirir. Tablo 36–2 ﬂiddetle iliﬂkili demografik risk faktörlerinin alt›n› çizmektedir. Genel popülasyonda erkekler ﬂiddet eylemlerini kad›nlardan yaklaﬂ›k olarak 10 kat daha s›k gerçekleﬂtirmektedirler (Tardiff ve Sweillam 1980). Ancak ak›l hastal›¤› olan insanlar aras›nda erkekler ve kad›nlar ﬂiddet davran›ﬂ› oranlar› aç›s›ndan önemli bir fark göstermemektedir. MacArthur ﬁiddet Riskini De¤erlendirme Çal›ﬂmas› (MacArthur Violence Risk Assessment Study), hastanede yatarak tedavi gören erkek ve kad›n psikiyatri hastalar›n›n (18–40 yaﬂ aral›¤›nda) taburculuk sonras› baﬂkalar›na karﬂ› olan ﬂiddet davran›ﬂlar›n› gözlemlemiﬂtir (MacArthur Vakf› 2001). 1 y›ll›k takipte erkeklerde ﬂiddet, kad›nlara göre bir miktar daha fazla olma e¤ilimindeydi, fa635 ‹nsanlarda sald›rganl›¤›n iki birincil alt tipi tan›mlanm›ﬂt›r: 1) Duygusal aç›dan yüklü, impulsif karakterde sald›rgan davran›ﬂ›n kontrolsüz patlamalar›yla karakterize tepkisel sald›rganl›k ve 2) Kontrollü, bir amaca hizmet eden, tasarlanm›ﬂ ve duygu ile iliﬂkisi düﬂük, planl› veya y›k›c› sald›rganl›k (predatory aggression) (Weinshenker ve Siegel 2002). Reaktif (impulsif) sald›rganl›kta, ﬂiddet genellikle bir d›ﬂ faktör taraf›ndan k›ﬂk›rt›lm›ﬂ, sonras›nda gelen piﬂmanl›k ve ﬂaﬂk›nl›k hisleri ile beraberdir. Buna karﬂ›l›k kas›tl› sald›rgan davran›ﬂlar s›kl›kla büyük bir duygusal bileﬂene sahip olmaktan çok “so¤ukkanl›” eylemler olarak kabul edilirler. Sald›-