376 AMER‹KAN PS‹K‹YATR‹ B‹RL‹⁄‹ PS‹K‹YATR‹ ‹Ç‹N KURUL SINAVLARI HAZIRLIK VE GÖZDEN GEÇ‹RME KILAVUZU TABLO 20-1. DSM-IV-TR somatizasyon bozuklu¤u tan› ölçütleri A. Otuz yafl›ndan önce bafllayan, birkaç y›ll›k bir dönem boyunca ve tedavi aray›fllar› ya da toplumsal, mesleki veya di¤er önemli ifllevsellik alanlar›nda bozulma ile ortaya ç›kan çok say›da bedensel yak›nma öyküsünün olmas›. B. Afla¤›daki tan› ölçütlerinden her biri karfl›lanm›fl olmal›d›r, bu belirtilerden biri bozuklu¤un seyri s›ras›nda herhangi bir zamanda ortaya ç›kabilir: 1) Dört a¤r› belirtisi: En az dört ayr› yer ya da ifllevle iliflkili a¤r› öyküsünün olmas› (örn., bafl, kar›n, s›rt, eklemler, ekstremiteler, gö¤üs, rektum, menstrüasyon s›ras›nda, cinsel iliflki s›ras›nda ya da idrar yapma s›ras›nda) 2) ‹ki gastrointestinal belirti: A¤r› d›fl›nda en az iki gastrointestinal belirti öyküsünün olmas› (örn., bulant›, fliflkinlik, gebelik d›fl› kusma, diyare veya birçok farkl› yiyece¤in dokunmas›) 3) Bir cinsel belirti: A¤r› d›fl›nda en az bir cinsel ya da üreme organlar›yla iliflkili belirti öyküsünün olmas› (örn., cinsel ilgisizlik, sertleflme ya da ejekülasyon bozuklu¤u, menstrüasyon düzensizlikleri, afl›r› menstrüel kanama, gebelik boyunca kusma) 4) Bir psödonörolojik belirti: A¤r› ile s›n›rl› olmayan nörolojik bir durumu düflündüren en az bir belirti ya da kay›p öyküsünün olmas› (koordinasyon veya denge bozuklu¤u , paralizi ya da lokalize güçsüzlük, yutma güçlü¤ü veya bo¤azda dü¤ümlenme hissi, afoni, idrar retansiyonu, varsan›lar, dokunma ya da a¤r› duyusunun kayb›, çift görme, körlük, sa¤›rl›k, nöbetler gibi konversiyon belirtileri; amnezi gibi dissosiyatif belirtiler; ya da bay›lma d›fl›nda bilinç kayb›) C. Afla¤›dakilerden (I) ya da (2) vard›r: 1) Yeterli de¤erlendirmeden sonra, B tan› ölçütlerindeki belirtilerden hiçbiri bilinen genel t›bbi bir durum ya da bir maddenin (örn., kötüye kullan›lan bir ilaç ya da tedavi için kullan›lan bir ilaç) 2) ‹liflkili genel t›bbi bir durum oldu¤unda, bedensel yak›nmalar ya da bunlar›n sonucu olarak ortaya ç›kan toplumsal ya da mesleki bozulma öykü, fizik muayene ya da laboratu›var bulgular›na göre beklenenden fazlad›r. D. Belirtiler, amaçl› olarak ortaya ç›kart›lmaz ya da varm›fl gibi davran›lmaz (yapay bozuklukta ya da temaruzda oldu¤u gibi). TABLO 20-2. Somatizasyon bozuklu¤unu genel t›bbi durumlardan ay›rt ederken dikkate al›nabilecek bulgular Birçok organ sisteminin tutulmas› Erken bafllang›ç ve yap›sal anormalliklere ilflkin bedensel belirtiler geliflmeksizin kronik seyir Düflünülen bedensel hastal›¤a ilflkin karakteristik laboratuvar bulgular›n›n olmamas› TABLO 20-3. Somatizasyon bozuklu¤u ile kar›flabilen genel t›bbi durumlar Multipl skleroz Sistemik lupus eritematozus Akut intermitent porfiri Hemokromatozis somatizasyon bozuklu¤unda, bedensel yak›nmalar devam eder. Somatizasyon bozuklu¤u olan hastalar genellikle depresyondan yak›n›r ve majör depresyon ölçütlerini karfl›larlar (DeSouza ve ark. 1988). fiizofrenik hastalar›n beklenmedik bir flekilde somatik yak›nmalar› olabilir. Dikkatli de¤erlendirme genellikle sanr›lar›, varsan›lar› ve/veya formal düflünce bozuklu¤unu belirler. Bu bölümde, daha sonra konversiyon bozuklu¤u konusunda da belirtilece¤i gibi, varsan›lara iliflkin bildiriler somatizasyon bozuklu¤u olan kad›nlarda s›kt›r (R. L. Martin, yay›nlanmam›fl gözlemler, 1998). Antisosyal, s›n›r ve/veya histriyonik kiflilik bozuklu¤u olan bireylerde efllik eden somatizasyon bozuklu¤u bulunabilir (Cloninger ve ark. 1997; Hudziak ve ark. 1996; Stern ve ark. 1993). Antisosyal kiflilik bozuklu¤u hem kiflilerde hem de ailelerinde kümelendi¤i gösterilmifltir (Cloninger ve Guze 1970; Cloninger ve ark. 1975) ve pekçok olguda ortak bir etiyolojiye sahip olabilir. Somatizasyon bozuklu¤u olan hastalar, genellikle somatik belirtilere ek olarak psikolojik veya kiflileraras›