B Ö L Ü M 6 Psikiyatrik Ölçeklerin De¤erlendirme ve Tedavideki Rolü JOHN F. CLARKIN, Ph.D. DIANE B. HOWIESON, Ph.D. JOEL McCLOUGH, Ph.D. Çeviri: Dr. ASLI ENEZ DARÇIN Psikolojik De¤erlendirme Araçlar›n›n Tan›mlanmas› ve Gelifltirilmesi Hasta ifllevselli¤inin de¤erlendirilmesinde halen üç tip araç kullan›lmaktad›r; psikolojik testler, derecelendirme ölçekleri ve yar› yap›land›r›lm›fl görüflmeler (Tablo 6-1). Davran›flsal derecelendirme ölçekleri, çeflitli bilgilendiriciler ya da gözlemciler (ör: terapist, yatan hasta klini¤i ünitesindeki hemflire, akrabalar, e¤itimli gözlemciler) taraf›ndan, hastan›n özel bir alandaki davran›fllar›n›n derecelendirilebilece¤i standardize araçlard›r. Davran›fl›n güvenilir flekilde derecelendirilebilmesinde gözlemciye yard›mc› olmak için dayanak noktalar belirlenmifltir Yar› yap›land›r›lm›fl görüflmeler ne çeflit bir de¤erlendirmenin kullan›labilece¤inin belirlenmesini de içerecek flekilde sorular›n kontrol edilmesi ile ve daha önce tan›mland›¤› flekilde genellikle derecelendirme ölçekleri kullan›larak hastan›n yan›tlar›n›n puanlanmas› konusunda standardize edilmifltir. Uygun test güvenilirli¤inin gösterilmesi, test gelifltirilmesinde yaln›zca ilk basama¤› oluflturur. Bu basamak test maddelerinin görece tutarl› ölçümlerle yeterli düzeyde iliflkili oldu¤unun gösterilmesi ile kan›tlan›r. Ancak bir testin güvenilirli¤i geçerli¤ini garanti etmez. Bir testin geçerli¤inin kan›tlanmas›, testin ölçmeyi amaçlad›¤› fleyi ölçtü¤ünün gösterilmesini gerektirir. Üç ana tip geçerlik belirlenebilir: kapsam geçerli¤i, ölçüte dayal› TABLO 6-1. Psikolojik de¤erlendirme araçlar›n›n üç tipi Tip Psikolojik testler Örnek Weschler Eriflkin Zeka Ölçe¤iÜçüncü bask› Minnesota Çok Yönlü Kiflilik Envanteri-2 Derecelendirme Ölçekleri Yar› yap›land›r›lm›fl görüflmeler K›sa Psikiyatrik Derecelendirme Ölçe¤i DSM-IV Eksen 1 Bozukluklar› için Yap›land›r›lm›fl Klinik Görüflme Uluslararas› Kiflilik Bozuklu¤u De¤erlendirmesi geçerlik ve yap›sal geçerlik (bak›n›z Tablo 6-2). Kapsam geçerli¤i yaln›zca testin içeri¤inin ilgi alan›n› uygun olarak kapsad›¤› durumlarda sa¤lan›r. Ölçüte dayal› geçerlik, testin bir bireyin özel bir alandaki yeterli¤inin ba¤›ms›z ölçütü ile iliflkisine (ör. efl zamanl› geçerlik) ya da testin gelecek davran›flla ilgili tahminde bulunma yeterli¤ine (ör. tahmine yönelik geçerlik) at›fta bulunur. Yap›sal geçerlik testle ölçmek istenen yap›n›n ortaya konulma derecesidir. Yaln›zca testin özel olarak ilgilenilen noktan›n kuramsal yap›s›n› ölçtü¤ü ve test puanlar›n›n benzer alanlarla iliflkisiz oldu¤u gösterilerek sa¤lanabilir. 79