B Ö L Ü M 15 Deliryum, Demans, Amnestik ve Di¤er Biliflsel Bozukluklar JAMES A. BOURGEOIS, O.D., M.D., F.A.P.M. JEFFREY S. SEAMAN, M.S., M.D. MARK E. SERVIS, M.D. Çeviri: Dr. ERS‹N HAT‹CE KARSLIO⁄LU Deliryum Deliryumun DSM-IV-TR Tan›s› DSM-IV-TR (Amerikan Psikiyatri Birli¤i, 2000) deliryum tan› ölçütleri (Tablo 15-1) bilinçte/dikkatte bozulma olmas› ile biliflte akut geliflen ve dalgalanma e¤iliminde bir de¤ifliklik olmas›n› gerektirir. Lipowski (1983, 1987) deliryumu bir dikkat, uyan›kl›k, bilifl ve motor davran›fl bozuklu¤u olarak tan›mlam›flt›r. Dikkat bozuklu¤u s›kl›kla ana belirtidir. Uyku ve uyan›kl›k döngüsü bozulmufltur; hastalarda s›kl›kla belirgin olarak bölünmüfl uyku ve normal sirkadyen ritmin kayb› gözlenmektedir. Biliflteki bozulma hafiften belirgine, lokalden yayg›na olacak flekilde genifl bir yelpaze içinde görülebilir. Alg›, bellek, dil, ifllemleme h›z› ve yürütücü ifllevlerde bozulmalar görülebilir. Klinik özellikler için bildirilen görülme s›kl›¤› aral›¤› flöyledir: dikkat/uyan›kl›kta azalma (%100), bellek bozuklu¤u (%64-100), bilinç bulan›kl›¤› (%45-100), yönelim bozuklu¤u (%43-100), akut bafllang›ç (%93), dezorganize düflünme/düflünce bozuklu¤u (%59-95), yayg›n biliflsel bozulma (%77), dil bozuklu¤u (%4193), uyku bozuklu¤u (%25-96), sanr›lar (%18-68), duygudurumda de¤iflkenlik (%43-63), psikomotor de¤ifliklikler (%38-55), alg› de¤ifliklikleri/varsan›lar (%17-55) (Meagher ve Trzepacz 1998; Voyer ve ark. 2006). Deliryumun Alt Tipleri Eski frenitis ve letarji tan›mlamalar› ile tutarl› olarak, deliryumun hiperaktif ve hipoaktif alttipleri bildirilmifltir. ‹lk kez Liptzin ve Levkoff (1992) huzursuzluk, afl›r› uyar›lm›fll›k, h›zl› konuflma, irritabilite ve h›rç›nl›k gösteren deliryumdaki hastalar› hiperaktif, konuflma ve harekette yavafllama, apati ve uyan›kl›kta azalma gösterenleri ise hipoaktif olarak tan›mlam›fllard›r. Kar›fl›k tip dalgal›d›r veya her iki alttipin baz› elemanlar›n› içerir. Hipoaktif deliryumda hastalar daha yafll›d›r (McCusker ve ark. 2001; Peterson ve ark. 2006), daha ciddi biliflsel bozukluklar görülür (Koponen ve ark. 1989c), tan› konma olas›l›¤› daha düflüktür (Inouye ve ark. 2001) ve prognoz daha kötüdür (Andrew ve ark. 2005; Liptzin ve Levkoff 1992). Etyopatogenez Deliryumu anlamada sürekli ilerlemenin anahtar›, deliryumun komorbid sistemik hastal›k nedeniyle olufltu221