B Ö L Ü M 10 Psikiyatrik Bozukluklar›n Epidemiyolojik Yönleri DOLORES MALASPINA, M.D., M.S.P.H. CHERYL M. CORCORAN, M.D., M.S.P.H. SCOTT SCHOBEL, M.D. STEVEN P. HAMILTON, M.D., Ph.D. Çeviri: Dr. ORHAN DO⁄AN Epidemiyolojik Çal›flmalar Epidemiyolojik araflt›rma bir seri soru yöneltilerek aç›klanabilir: • • • • • Bir bozuklu¤un s›kl›¤› nedir? Bozuklu¤un daha s›k oldu¤u alt gruplar› var m›d›r? Bozuklukla hangi özgül risk etkenleri iliflkilidir? Bu risk etkenleri sürekli ve özgül olarak bozuklukla iliflkili midir? Bu etkenlere maruz kalma hastal›¤›n geliflmesini öngörür mü? Birçok çeflit epidemiyolojik stratejiler bu sorulara yan›t bulmak için gelifltirilmifltir. Hastal›k Frekans›n›n Ölçümleri Hastal›k frekans›n›n en s›k kullan›lan iki ölçümü yayg›nl›k ve s›kl›kt›r. Yayg›nl›k (prevalence), belirlenen bir zaman aral›¤›nda (noktas›nda) bir hastal›¤›n var olan olgular›n›n say›s›n›n toplam popülasyona oran›n› gösterir. S›kl›k (incidence), belirlenen bir dönemde bir hastal›¤›n yeni olgular›n›n say›s›n›n risk alt›ndaki toplam popülasyona oran›n› gösterir. ‹ki ölçüm karfl›l›kl› olarak birbiriyle iliflkilidir: Bir hastal›¤›n yayg›nl›¤› onun hem s›kl›¤›na, hem de süresine ba¤l›d›r. ‹ki popülasyondaki hastal›k frekans›n›n oran›n›n hesaplanmas›yla, hastal›¤›n geliflmesine katk›da bulundu¤undan kuflkulan›lan bir etkenin oldu¤u ve olmad›¤› iki grup karfl›laflt›r›labilir; bu göreli risk olarak bilinir. Hastal›k s›kl›¤› birkaç yolla tan›mlanabilir. Risk, bir kiflinin belirlenmifl bir süre boyunca bir hastal›k gelifltirme olas›l›¤›n› gösterir, bu olas›l›k 0 (risk yok) ile 1 (birey hastal›k gelifltirecek) aras›nda de¤iflir. Uzun süreli çal›flmalarda yayg›n bir güçlük, deneklerin izlemede kaybedilmesidir; bu nedenle denek hastal›¤a yakalanmadan kal›rsa hesaplanan risk oldu¤undan daha yüksek, denek hastal›¤a yakalan›rsa hesaplanan risk oldu¤undan daha düflük olacakt›r. S›kl›¤›n alternatif ölçümü oran (rate) olarak adland›r›l›r ve bu sorunu göstermek için kullan›l›r. Oran, risk alt›ndaki deneklerin say›s›na göre hastal›¤a yeni yakalanan kiflilerin anl›k ölçümüdür. Seçilmifl nöropsikiyatrik bozukluklar›n popülasyon yayg›nl›¤›, birinci derece akrabalarda morbid risk ve göreli risk Tablo 10-1’de gösterilmifltir. 131