490 AMER‹KAN PS‹K‹YATR‹ B‹RL‹⁄‹ PS‹K‹YATR‹ ‹Ç‹N KURUL SINAVLARI HAZIRLIK VE GÖZDEN GEÇ‹RME KILAVUZU TABLO 29-1. DSM-IV TR kiflilik kümeleri, spesifik tipleri ve tan›mlay›c› klinik özellikleri Küme A (garip yada ekzantrik) Tip Paranoid fiizoid fiizotipal Karakteristik özellikler Yayg›n flekilde, niyetlerinin kötü niyetli olarak yorumland›¤›, di¤erlerine güvenmeme ve di¤erlerinden flüphe Yayg›n sosyal iliflkilerden kopma paterni ve kiflileraras› durumlarda duygular›n k›s›tl› aral›kta ifade edilmesi Biliflsel ve alg›sal sapmalarla birlikte, tuhaf davran›fllar›n yan› s›ra yak›n iliflkilerde akut huzursuzluk yada azalm›fl yak›n iliflki kapasitesi ile belirlenen yayg›n sosyal ve kiflileraras› eksiklik paternleri 15 yafl öncesinde davran›m bozuklu¤u öyküsü, yayg›n, di¤erlerinin haklar›na zulmetme yada sayg› göstermeme paterni, flimdiki yafl en az 18 yafl Kifliler aras› iliflkilerde, benlik imaj›ndave duygulan›mda yayg›n instabilite paterni ve belirgin dürtüsellik Yayg›n afl›r› duygusall›k paterni ve ilgi ihtiyac› Yayg›n grandiyözite (fantezide yada davran›flta) paterni, hayran duyulma ihtiyac› ve empati yoklu¤u Yayg›n sosyal inhibisyon paterni, yetersizlik duygular› ve olumsuz de¤erlendirilmeye afl›r› duyarl›l›k Yap›fl›k ve ba¤›ml› davran›fla sebep olan yayg›n ve afl›r› ilgilenilme/bak›m verilme ihtiyac›, ayr›lma korkular› Esneklik, aç›kl›k ve etkinlik pahas›na,yayg›n, düzenlilik, mükemmellik ve ruhsal ve kifliler aras› kontrol ile meflguliyet paterni B (dramatik,duygusal yada karars›z) Antisosyal Borderline (S›n›r) Histrionik Narsistik C (anksiyöz yada korkulu) Çekingen Ba¤›ml› Obsesif Kompulsif Kaynak: Amerikan Psikiyatri Birli¤i 2000’den uyarlanm›flt›r. taraf›ndan uygulanan) kiflilik bozuklu¤u de¤erlendirme enstruman›, klinik görüflmeyi iyilefltirmek için kullan›labilir (Tablo 29-3) (Kaye ve Shea 2000, Mc Dermut ve Zimmermann 2005) Bu tarz enstrumanlar, standard sorular ve belirteçlerle her kiflilik bozuklu¤u ölçütünü sistematik olarak de¤erlendirir. Her ne kadar özbildirime dayal› enstrumanlar›n, görüflmeci için zamandan kazand›rma ve görüflmeci yanl›l›¤› olmamas› avantajlar› olsa da genellikle yanl›fl pozitif sonuçlara ve eksen II tan›lar›n›n eksen I tan›lar› ›le kontam›ne olmas›na neden olurlar. Görüflmecinin baz› kesin sorular› sormas›n› gerektiren fakat belirteçler kullanmas›na da izin veren yar› yap›land›r›lm›fl görüflmeler birçok yolla do¤ru tan›y› kolaylaflt›r›r: kiflilik pikopatalojilerinin ilgileri bölümlerini kapsama garantisi verirler, görüflmecinin eksen II tan›lar›n› eksen I tan›lar›ndan ay›rt etmeler› giriflimine izin verir, hastan›n yan›t›ndaki kontrendikasyonlar›n yada mu¤lakl›klar›n a盤a ç›kar›lmas›n› destekler ve özelliklerin s›n›rl› b›r duruma k›s›tl› olmaktan çok yayg›n olduklar›n› (örne¤in; özelliklerin ifade edildi¤i birçok örnekten yola ç›karak) belirleme olana¤› sa¤lar. Kiflilik Bozukluklar›n›n Klinik Önemi Birçok çal›flma kiflilik bozukluklar› olan hastalar ile kiflilik bozuklu¤u olmayan hastalarla yada di¤er eksen I bozukluklar› ile karfl›laflt›rm›flt›r ve kiflilik bozuklu¤u olan hastalar›n ayr›lm›fl, boflanm›fl yada hiç evlenmemifl olma ihtimalinin daha yüksek oldu¤unu ve iflsiz olma, daha s›k ifl de¤ifltirme ve engellilik dönemleri oldu¤unu bulmufltur. Fakat nas›lsa, kiflilik bozuklu¤u olan hastalar nadiren daha az e¤itimli bulunmufltur. ‹fllevsellik kalitesini inceleyen çal›flmalar, daha zay›f sosyal ifllevsellik yada interpersonel iliflkiler ve daha zay›f ifl ifllevselli¤i ve mesleki baflar› yada tatmin oldu¤unu saptam›fllard›r. Farkl› kiflilik bozukluklar› olan hastalar aras›nda, flizotipal ve borderline gibi daha ciddi tiplerin obsesif kompulsif bozukluk gibi daha az ciddi tiplere yada kiflilik bozukjlu¤u olmadan major depresif bozukluk gibi eksen I bozuklu¤u olanlara göre anlaml› olarak, iflte, sosyal iliflkilerde ve bofl vakitlerde daha fazla bozulmalar› oldu¤u bulunmufltur. Daha az bozulmufl kiflilik bozukluklar›nda bile (örn; obsesif kompulsif), nas›lsa, ifllev-