B Ö L Ü M 18 Duygudurum Bozuklu¤u JOHN A. JOSKA, M.D., M.MED. (PSYCH.), F.C.PSYCH. (S.A.) DAN J. STEIN, M.D., Ph.D. Çeviri: Dr. ELVAN ÖZALP Duygudurum Bozuklu¤unun Fenomenolojisi Duygudurum Bozuklu¤unun Alttipleri ve Görünümleri Duygudurum bozuklu¤unun (DB) de¤erlendirilmesi kesitsel ve uzunlamas›na izlem gerektirir.fiekil 18-1, DB’nu atak özellikleri ve belirleyicilerine göre özetlemektedir. Depresif Mizaç ve Anhedoni Çökkün duygudurum, haz alma kayb›-anhedoni- DSMIV-TR’a göre (Amerikan Psikiyatri Birli¤i 2000a) depresyon tan›s›n›n di¤er temel özelliklerinden biridir. Faktör analiz çal›flmalar› çökkün duygudurum ve anhedoninin depresyonu olan kiflilerde en tutarl› var olan ve depresyon tan›s›n› koymada kritik özellikler oldu¤unu göstermektedir (Nelson ve Charney 1981). Depresif bozuklukta duygudurumda niteliksel farkl›l›klar; melankolinin tipik özelli¤i olan ödüllendirici yaflam olaylar› karfl›s›nda duygusal tepki verebilme (duygudurum reaktivitesinde azalma) becerisinde azalma mevcuttur. Depresyonun bu alt tipinde sabahlar› erken uyanma ve mizaçta diurnal de¤ifliklikler görülür (bak›n›z fiekil 18-1). Depresyonun Klinik Özellikleri Ruhsal Durum Muayenesi Ruhsal durum muayenesi ile depresyona dair kesin özellikler saptanabilir. Bunlar; moral bozuklu¤u, zay›f göz iliflkisi, azalm›fl veya artm›fl psikomotor aktiviteyi içermektedir. Konuflma hem yavafllam›fl hemde konuflma latans› veya konuflmay› bafllatma zaman› olarak tan›mlanan üretimindekigecikmelerle monotonlaflm›flt›r. Depresyonu olan hasta duygudurumunda azalmay› ifade edebilir veya kültürel deyimlerle bunu yans›tabilir. Depresyonda duygulan›mdaki d›fla vurma düzleflme ve k›s›tl›l›ktan anksiyete, disfori ve ajitasyona kadar de¤iflkenlik gösterir. Depresyonda düflünce ak›fl›ndaki yavafllamadan düflünce üretememeye kadar varan de¤ifliklikler görülebilir. Psikotik özellikli depresyonda ça¤r›fl›mlarda zay›flama, nihilistik hezayanlar (“Ben de¤ersizim”;” K›sa süre içinde ölece¤im”), alg›sal bozukluklar (lekeleyici, emir verici tipte iflitsel halüsinasyonlar en yayg›nlar›d›r) ve görsel halüsinasyonlar vard›r. Bellek bozuklu¤u, dikkat ve yönetici ifllevlerde bozulmayla birlikte biliflsel bozukluk görülebilir. Biliflsel, Nörovegatatif ve Davran›flsal Belirtiler Depresyondaki biliflsel bozukluk, biliflsel –davran›flc› model olarak adland›r›lan bilgi iflleme sürecinde hatalar› ve çarp›tmalar› içermektedir. Bu hata ve çarp›tmalar; kiflinin kendisi, dünya ve gelecekle ilgili olumsuz düflüncelerini kapsamaktad›r. Kiflinin kendisi ve gelecekle ilgili negatif düflünceleri çok belirsiz bir flekilde bafllayabilir ama acil müdahale gerektiren intihar düflüncelerinin oluflmas›na neden olabilir. Depresif hastalar nöropsikolojk bozukluklar; yönetici ifllevler, konsantrasyon, bellek testlerinde düflük performans gösterirler. Bu durum yafll›l›kta yanl›fll›kla demans gibi bir biliflsel bozukluk tan›s› konmas›na (bu durum pseudodemans olarak bilinir) neden olur. 299