background image
I. Genel Bak>fl
Hastal>k patofizyolojik bir süreç, ve rahats>zl>k da insan>n o sürece iliflkin deneyimi
olarak de¤erlendirilirse, hastal>k davran>fl>n>n psikolojik, sosyolojik ve davran>flsal
yönleri kolayl>kla anlafl>labilir. Bir yanda bir hasta, kendisine verilen tedavinin etkin-
li¤inden ziyade plasebo etkisi ile tedaviye olan inanc> sayesinde flifa bulabiliyorken,
di¤er yanda baflka bir hasta, hastal>¤>ndan -bilerek (temaruz) veya bilmeyerek- ikin-
cil fayda devflirebilmektedir. Ayr>ca, belli derecede bir araz>n (azalm>fl hareket veya
duyu gibi, fiziksel ifllevde objektif azalma) kifliden kifliye oldukça farkl> düzeylerde sa-
katl>¤a (hastan>n yapamayaca¤>na inand>¤> fleyler) sebep olmas> da dikkate al>nmal>-
d>r. Ayn> tipte önkol diyafiz k>r>¤> nedeni ile ameliyat edilmifl olan iki hasta aras>nda-
ki tezat çarp>c>d>r; bu hastalardan atlet olan> k>r>¤> iyileflene kadar sahalardan zorluk-
la uzak tutulabiliyorken, di¤eri ameliyat>ndan bir y>l sonra, neredeyse normal objek-
tif iflleve ra¤men çal>flamad>¤>n> iddia edebilmektedir.
Rahats>zl>¤>n -ikincil kazanç gibi- baz> psikolojik yönleri cerrah için hissedilir ve-
ya aflikar, baz>lar> de¤ildir. Kural olarak cerrahlar rahats>zl>¤> mekanik tabanl> ve fi-
ziksel olarak düzeltilebilir görmeye yatk>nd>r. Bu durum psikolojik hastal>klar>n ve
tedavisinin maruz kald>¤> stigmatizasyon ve toplumun hastal>¤>n alg>sal ve fiziksel
yönlerini kesin hatlarla ay>rma e¤ilimi (örn., "hepsi zihninde") ile birleflti¤inde, ra-
hats>zl>k davran>fl>n>n daha müphem psikolojik yönleri sezilmez, al>fl>lmam>fl ve hat-
ta düflünülmesi dahi incitici olarak irdelenebilmektedir. Bu, rahats>zl>k mefhumu-
nun büyük k>sm> a¤r>, özellikle de kronik a¤r> tedavisinde belirgindir.
Tüm vücuttaki rahats>zl>k, ve özellikle kronik a¤r> üzerine artan deliller göster-
mektedir ki, psikolojik s>k>nt> (depresyon/anksiyete), yetersiz bafl etme becerileri (ka-
tastrofize etme), ve artm>fl rahats>zl>k endiflesi (sa¤l>k anksiyetesi/hipokondriyazis) en
az objektif patofizyolojik süreç kadar hastan>n flikayetlerini ve sakatl>¤>n> belirlemek-
tedir. Ancak bunlar, cerrahlar>n her gün gördü¤ü rahats>zl>k davran>fllar>na fl>k isim-
ler koymaktan ibarettir.
A. Az uyumaktan yak>nan, inaktif, bütün gün televizyon seyreden, kendisini
yaralayan ifle geri dönmekten korkan, duygusal küntlük ve orant>s>z a¤r>s>
olan hasta muhtemelen depresyon ve anksiyete unsurlar>n> tecrübe ediyor-
dur.
B. Distal radius k>r>¤>n>n nekahatinde eli kat>lafl>p fliflen hastayla konufltu¤u-
nuzda a¤r>n>n zihinlerine hastan>n kontrol edemedi¤i çok güçlü bir tehlike
alarm> gönderdi¤ini ö¤reneceksiniz. Bu dert hissi "a¤r>d>¤>na göre zarar ve-
riyorum", "a¤r> asla geçmeyecek" ve "keyif ald>¤>m fleyleri bir daha yapama-
yaca¤>m" gibi olumsuz hastal>k alg>lar> ve a¤r> katastrofizasyonu kavram>n-
da yakalanan di¤er düflüncelerle daha da fliddetlenir.
C. Son olarak belirsiz, yayg>n ve k>s>tlay>c> bir kol a¤r>s> olan, muayene ve tet-
kik sonuçlar> tamam>yla normal ç>kmas>na ra¤men beklenen rahatlamay>
553
Psikolojik Faktörler
David C. Ring ve Ana-Maria Vranceanu
Çeviri: Dr. M. Sinan Engin
38