background image
Kimyasal yan>klar bir grup tahrip edici yaralanmalar> içerir. Ele al>nmalar>, bilhassa
doku hasar>n> azalt>c> müdahalelerin mutlaka yap>lmas> gereken akut yaralanma pe-
riyodunda uzmanl>k gerektirir. Maruz kal>nan ajan>n özelliklerinin bilinmesi en op-
timal sonucun elde edilmesi için önemlidir.
Topikal maruziyet sonucu kimyasal yan>k yapan 25000'in üzerinde bilinen ürün
mevcuttur ve bu ajanlar çok farkl> tiplerdedir. Hastaneye baflvuran kimyasal yaralan-
malar>n %60'>ndan fazlas> ifl kazalar>yla ilgili olmas>na ra¤men zararl> kimyasallara
maruziyet ev ortam>nda da olabilmektedir. Bu yaralanmalar kayda de¤er miktarda
meslekle ilgili morbiditeye sahiptir ve baz> hastalar ifllerine geri dönemezler. Baflta
at>k depolama endüstrisi, endüstriyel temizlik ve ka¤>t imalat>nda çal>flanlar kimyasal
maruziyete en elveriflli durumdad>r. Ekstravazasyon yaralanmalar> kemoterapötik ve
radyolojik kontrast maddelerle oluflabilir. Ço¤unlukla kendini s>n>rlar ama ciddi do-
ku kayb> da oluflturabilir.
Bu konu üstüne literatürde göreceli bir yetersizlik olmas>na ra¤men el cerrahla-
r> kimyasal yan>klar> ço¤unlukla parmaklarda görmektedir.
I. Patofizyoloji
A. Kimyasal yan>klar >s>ya ba¤l> yan>klar gibi genellikle ciltte s>n>rl> bir hasar
olufltururlar. Buna ra¤men baz> kimyasallar yaralanma bölgesinde aktif kal-
maya devam ederek bulafl temizlense dahi a¤r> olmadan sürekli devam eden
doku y>k>m>na yol açabilirler.
B. Vücudun etkilenen bölgesi, kimyasal ajan>n do¤as> ve konsantrasyonu, cilt-
le temas eden madde miktar>, cildin ve hastan>n komorbid durumu ve en
önemlisi cilt ve zararl> maddenin temas süresi doku hasar> büyüklü¤ünün
belirleyicileridir.
C. Kimyasal yan>klar>n ço¤u asidik veya alkali ajanlara maruziyet sonucu olu-
flur.
1.
Asit kimyasal, cildin koruyucu stratum korneum tabakas>n> eriterek s>-
v>lar>n yer de¤ifltirmesine ve hücresel dehidratasyona, sonras>nda hüc-
re zar> erimesine ve koagülasyon nekrozuna yol açar. Hasar ajan>n
uzaklaflt>r>lmas>, dilüe edilmesi veya nötralize edilmesine kadar sürer.
Özellikle, hasarlanm>fl doku, doku hasar>n>n derinli¤ini s>n>rlamak için
asitleri tamponlamaya devam eder.
2.
Alkali yan>klar asidik yan>klardan daha tehlikelidir. Bunlar klinik olarak
daha latenttir ve s>kl>kla kurbanlar maruziyetin geç dönemlerine kadar
yan>¤> hissetmezler. Dahas>, bu yan>klar "higroskopik" kabul edilirler,
çünkü proteine ba¤lanm>fl alkali moleküller yüksek ölçüde reaktif ve li-
pofilik olduklar>ndan membran elementleri ile birleflerek ya¤ sabunlar>
507
Kimyasal Zehirlenme ve
Maruziyetleri
Kodi K. Azari ve Roee E. Rubenstein
Çeviri: Dr. Onur Karaca, Dr. Mehmet Armangil ve Dr. Sinan Ad>yaman
32