background image
c)
Zay>f Hijyen
d) e)
Standart düzeyin alt>ndaki yaflam koflullar>
f)
Alkol ba¤>ml>l>¤> önemli bir risk faktörüdür, sebebi alkol tüketi-
minin vazodilatör etkisi sonucunda merkezi vücut s>cakl>¤>n>n
kayb>d>r.
3.
Statik damar t>kay>c> aterosklerozdan (özellikle alt ekstremitelerde),
Reynauld hastal>¤> gibi (üst ekstremitelerde) vazospastik fenomenlere
çeflitli vazokonstriktif süreçler de so¤uk >s>r>¤> için belirgin risk faktör-
leri olarak tan>mlanabilir.
4.
Ayr>ca ba¤>ml>l>k, vücut pozisyonu, aç>k yaralar>n olup olmamas> ve ör-
tücü k>yafetler so¤uk yaralanmas>n>n ciddiyetini etkiler.
II. Patofizyoloji
Vogel ve Dellon, so¤uk >s>r>¤>n>n yaralanma paterni olarak birbirinden farkl> fazlar
tan>mlam>flt>r. Bu mekanizmalar> bilmek, akut yaralanma sonras> dönemde terapö-
tik önlemleri anlamak aç>s>ndan önemlidir.
A. So¤uma ve donma
1.
Ekstremitede so¤uk taraf>ndan tetiklenen, aral>kl> periferik vazodilatas-
yon vard>r, birlikte geçici olarak arteriovenöz flant oluflur. Merkezi vü-
cut s>cakl>¤> pahas>na bir ekstremiteyi tekrar >s>tmak için yap>lan bu fiz-
yolojik strateji "hunting yan>t>" olarak bilinir.
2.
Ancak uzam>fl so¤uk maruziyeti hipotermiye (35°C) yol açarsa, yan>t
de¤iflir ve hayat> korumak için ekstremiteyi feda eder.
3.
Dokular>n donmas>, hücre d>fl> s>v>lar>n kristalizasyonuyla bafllar ve ge-
riye görece hiperosmolar bir hücred>fl> çözelti b>rak>r.
4.
Ozmotik dengedeki bu de¤ifliklik hücre d>fl>na s>v> kaçmas>n> tetikler.
Böylece dehidratasyon ve ayn> zamanda geniflleyen kristallerin mekanik
travmas> ile hücre hasar> olur.
B. Yeniden Is>nma
1.
Hücred>fl> kristaller erimeye bafllar ve hipoosmolar bir interstisyum
oluflturur. Sonuç olarak oluflan s>v> yer de¤ifltirmesi hücrelerin fliflmesi
veya lizisine neden olur. ön plandad>r,
bu kapiller damarlarda s>z>nt> ve belirgin ödem oluflturur. Tekrarlayan
donma ve yeniden >s>nma döngüleri ile hücresel hasar katlanarak artar.
2.
Bu hücresel y>k>m döngüsü ilerleyici doku hasar>na yol açar. Bu, trom-
bosit ve lökosit adezyonunu artt>rarak kan damarlar>n> daha fazla da-
ralmas>na sebep olan ve lokal olarak sal>nan yüksek düzeylerdeki pros-
tagladin ve tromboksan A2 arac>l>¤> ile olur. Sonuç olarak artm>fl kan
viskositesi tromboz, periferik dolafl>m yetmezli¤i ve so¤uk >s>r>¤>na u¤-
ram>fl dokunun iskemik nekrozuna yol açar. Tromboksan seviyelerinin,
so¤uk >s>r>¤>na ba¤l> doku nekrozunun yayg>nl>¤> ile iliflkili oldu¤u gös-
terilmifltir.
C. Çözünme
Tan> ve tekrar >s>nma öncesi hangi dokular>n ne kadar hasar gördü¤üne ve
bu dokular>n klinik olarak müdahale edilifline ba¤l>d>r.
III. De¤erlendirme
A. Klinik Muayene
So¤uk >s>r>¤> yaralanmalar>n>n muayenesinin amac>, yumuflak doku hasar>-
n>n yayg>nl>¤>n> yada derinli¤ini belirlemektir. Tam bir öykü, efllik eden du-
498
K>s>m II · Özel Durumlar