kenler noksiyöz uyaran olarak adlandirilmaktadir. Noksiyöz uyarinin nöral deerlendirme
süreci ise nosisepsiyon olarak tanimlanmaktadir. Nosisepsiyonu balatan ve periferde uya-
rani algilayan, nosiseptör olarak adlandirilan ari reseptörleridir. Reseptörler uyarildik-
larinda bir dizi elektrokimyasal olay balar ve uyari periferden beyine kadar iletilir. Ari;
nosisepsiyonun bir parçasi olarak ortaya çikan, ho olmayan, sensoryal ve emosyonel bir
durumdur. Doku hasari ve ari, vücutta bir dizi nöroendokrin ve immun deiiklikleri te-
tikleyen faktörlerdir. Stres yanit olarak adlandirilan bu deiiklikler, hafif boyutta kaldiin-
da kismen organizmanin devamliliini salamaya yönelik iken, uyaranin boyut ve süresi
ile orantili olarak vücudun homeostazisini bozar. Hastanin var olan kardiyovasküler, pul-
moner veya endokrin patolojilerine eklenen stres yanit, morbidite ve mortaliteyi olumsuz
etkiler. Stres yanitin iddeti ve süresi, travma veya cerrahi uyaranin boyutu ile orantilidir.
lerde oluan nörohumoral deiiklikler ve medulla spinalisin arka boynuzundaki sinaptik
fonksiyonlarda deiiklikler görülür. Bu deiiklikler, akut doku hasarina yanit olarak orta-
ya çikan olaylar sirasinda ve sonucunda olumaktadir. Doku hasari, Lewis tarafindan "üçlü
yanit" diye isimlendirilen bir dizi nörohumoral reaksiyona neden olur. Klasik yanit; artmi
kan akimi (kizariklik), doku ödemi (ilik) ve nosiseptörlerin sensitizasyonu (hiperaljezi)
ile karakterizedir. Bu travmaya intraselüler potasyum iyonlarinin hücre diina kaçii ve
bradikinin ile serotoninin (5-hidroksitriptamin) salinimi elik eder. Bradikinin güçlü bir
aljezik peptid olup, nosiseptörlerin C fibrillerinin aktivasyonunu kolaylatirir. ntradermal
ve intraarteryel uygulandiinda iddetli ariya neden olur. Serotonin, ari oluturmasi-
nin yani sira primer olarak hiperemi ve ödemden sorumludur. Bradikinin; prostaglan-
din, prostasiklin ve lökotrienler gibi maddelerin sentezledii fosfolipaz A2 siklooksijenaz
(COX) kaskadinin potansiyel aktivatörüdür. Prostaglandinler ve lökotrienler, genellikle
zayif algojenlerdir. Ancak reseptörlerin dier maddelere duyarliliinda major rol oynarlar.
Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSA)'in etkilerinin periferik ve santral prostaglandin
sentez inhibisyonuna bali olduu bilinmektedir. Fosfolipaz A2 aktivasyonu, araidonik
asit üretimi salar ve araidonik asitten prostaglandinler, prostasiklin ve tromboksan olu-
umu gerçekleir. NSA'lerin ortak özellikleri, dokularda araidonik asitten prostaglandin
ve dier bazi eikozonoidlerin oluumunu katalize eden COX enzimini inhibe etmeleridir.
Doku bütünlüünü termal, kimyasal veya mekanik olarak tehdit eden uyaranlar nosiseptif
nöronlarin dearj oranlarinin artmasina yol açar. Doku hasari meydana geldiinde nosi-
septörler aktive olur. Böylece çeitli mediyatörler ve immün hücrelerle desteklenmi lokal
inflamatuar bir süreç balami olur. Bu mediyatörler fonksiyonel nosiseptörleri duyarli
hale getirir veya sessiz durumdaki nosiseptörleri aktif hale getirir. Bu durumun inflamatu-