Hidrojen iyonu ([H
+
]) younluu vücutta sabit tutulmaya çaliilan en önemli parametre-
lerdendir. Vücuttaki hemen hemen tüm biyokimyasal reaksiyonlar hidrojen iyonu kon-
santrasyonunun sürdürülmesine balidir. Bu yüzden [H
+
] konsantrasyon deiiklikleri
hizla düzeltilmeye çaliilir. Bu düzenleme asit baz dengesi olarak bilinir. Anestezi sirasinda
ventilasyon ve perfüzyondaki deiiklikler bu dengeyi deitirir.
Asit Baz Fizyolojisi ve pH
Serbest [H
+
] vücut sivilarinda son derece düük konsantrasyondadir. Ekstraselüler sivi-
da normal [H
+
] konsantrasyonu (40 nEq/L), her bir litredeki K
+
, Na
+
, Cl
ve bikarbonat
(HCO
3
) konsantrasyonlarinin milyonda biri kadardir. [H
+
] moleküllerin negatif yüklü
kisimlarina Na
+
ve K
+
'dan daha güçlü balanir. Normal artlarda yaam için gerekli [H
+
]
konsantrasyonu çok az deiir. Vücut tampon sistemleri bu düzenlemede büyük rol oynar.
Asit madde [H
+
] kaybetme, baz madde ise [H
+
] kazanma eilimindedir. Asidite [H
+
] yo-
unluunun negatif logaritmasi olan pH ile ifade edilir. P, power (güç) kelimesinden gelir.
pH = - log H
+
pH deerindeki küçük deiiklikler [H
+
] younluundaki büyük deiiklikleri ifade eder.
Arteryel kanda 40 mmHg parsiyel karbondioksit basincinda (PaCO
2
) normal H
+
younlu-
u 40 nmol/L olup bu durumda pH deeri 7.4 (7.36-7.44)'dür. Arteryel pH < 7.35 ise asi-
doz, pH > 7.45 ise alkalozdur. Hayatla badaan deerler 6.9 < pH < 7.7 olarak kabul edilir.
Bu deerler arasinda kanda [H
+
] konsantrasyonu 20-160 nmol/L'dir. Venöz kan ve hüc-
relerarasi sivilarda ise dokulardan gelen ilave CO
2
ile oluturulan karbonik asit (H
2
CO
3
)
nedeniyle pH yaklaik 7.35 düzeyindedir.
En önemli hücre dii tampon, H
+
iyonu ile reaksiyona giren HCO
3
'tir. kisinin birleme-
siyle H
2
CO
3
oluur.
H
+
+ HCO
3
H
2
CO
3
H
2
O + CO
2
Ekstraselüler siviya H
+
eklenmesiyle bu reaksiyon gerçekleir. Dokuda oluan karbondiok-
sitin (CO
2
) H
2
O ile reaksiyona girmesiyle eitliin tersi meydana gelir.
Kitle yasasina göre:
[H
+
] X [HCO
3
]
= K sabit sayisidir.
[H
2
CO
3
]
151
Asit Baz Dengesi ve Kan Gazi
Deerlendirmesi
Canan Ünlü
13