OrthO-rheumatO | VOL 10 | Nr 4 | 2012
62
Niet alle antiresorptiemiddelen hebben echter dezelfde
retentiegraad, zelfs bisfosfonaten niet. En als de com
pliance voor onderbreking van de behandeling niet per
fect was, wordt de tijd dat het geneesmiddel bescherming
biedt nog korter (26). Een meting van de markers als
die voldoende laag blijven kan de patiënt geruststellen
over de onschadelijkheid van de onderbreking van de
behandeling. Het kan ook helpen om te bepalen hoelang
de onderbreking mag duren. Maar we beschikken over
geen enkele prospectieve studie op basis waarvan we met
zekerheid de `veilige' graad van onderdrukking van de
markers kunnen bepalen. Statistisch gezien kunnen we
ervan uitgaan dat een nieuwe verhoging van de markers
met 30 procent ten opzichte van de nadir moet aanmanen
tot voorzichtigheid.
Daarnaast is gesuggereerd dat complicaties zoals osteone
crose van de kaak en subtrochantaire atypische fracturen
mogelijk worden veroorzaakt door een te sterke inhibitie
van de botremodellering, zodanig dat de normale reparatie
van microcracks die optreden in het dagelijkse leven in ge
vaar komt (27, 28). Maar de capaciteit van de markers, in
het bijzonder het C-telopeptide, om een waardevolle voor-
spellende factor te zijn voor botnecrose en atypische frac
turen, is niet gevalideerd in prospectieve studies. De daling
van de markers onder behandeling is wel een opmerkelijk
signaal van de goede therapietrouw bij gebruik van anti-
resorptiemiddelen. In dit geval kan ook een daling van het
fractuurrisico worden verwacht. Een verlaagde concentra
tie van de markers kan dus geen signaal zijn in een indivi
dueel geval, toch niet zonder het klinische oordeel van de
arts die een bepaalde patiënt een behandeling voorschrijft.
Conclusie? We kunnen niet ontkennen dat het gebruik van
markers een enorme vooruitgang mogelijk heeft gemaakt
in ons inzicht in de mechanismen achter botremodellering
en de werking van geneesmiddelen tegen osteoporose. Een
meting van de markers kan de arts bij bepaalde patiën
ten helpen in de begeleiding van de behandeling. Maar de
kostenbatenverhouding van de techniek moet nog worden
bepaald. De markers zouden niet mogen worden ge bruikt
op grote schaal, bij elke patiënt, zonder onderscheid.
Het gebruik ervan moet geval per geval worden besproken
(29, 30).
referenties
1. mulcahy le, Taylor d, lee TC, et al. rankl and oPg activity is regulated by injury size in
networks of osteocyte-like cells. bone 2011;48:182-8.
2. glover sj, gall m, schoenborn-kellenberger o, et al. establishing a reference interval for
bone turnover markers in 637 healthy, young, premenopausal women from
united kingdom, france, belgium, and the united states. j bone miner res 2009;24:
389-97.
3. recker rr, kimmel db, Parfitt am, et al. static and tetracycline-based bone
histomorphometric data from 34 normal postmenopausal females. j bone miner res
1988;3:133-44.
4. Consensus development conference. diagnosis, prophylaxis and treatment of
osteoporosis. am j med 1993;94:646-50.
5. kanis ja, devogelaer j-P, gennari C. Practical guide for the use of bone mineral
measurements in the assessment of treatment of osteoporosis: a position paper
of the european foundation for osteoporosis and bone disease. on behalf of the
scientific advisory board and the board of national societies. osteoporos int 1996;6:
256-61.
6. kanis ja, johnell o, oden a, et al. fraXTM and the assessment of fracture probability in
men and women from the uk. osteoporos int 2008;19:385-97.
7. mcClung mr, geusens P, miller Pd, et al. effect of risedronate on the risk of hip fracture
in elderly women. for the hip intervention Program study group. n engl j med
2001;344:333-40.
8. siris eC, Chen y-T, abbott Ta, et al. bone mineral density thresholds for pharmacological
intervention to prevent fractures. arch intern med 2004;164:1108-12.
9. garnero P, sornay-rendu e, Chapuy m-C, et al. increased bone turnover in late
postmenopausal women is a major determinant of osteoporosis. j bone miner res
1996;11:337-49.
10. rapuri Pb, kinayamu hk, gallagher jC, et al. seasonal changes in calciotropic hormones,
bone markers, and bone mineral density in elderly women. j Clin endocrinol metab
2002;87:2024-32.
11. Chapuy mC, schott am, garnero P, et al. healthy elderly french women living at home
have secondary hyperparthyroidism and high bone turnover in winter (ePidos study
group). j Clin endocrinol metab 1996;81:1129-33.
12. garnero P, sornay-rendu e, Claustrat b, et al. biochemical markers of bone turnover,
endogenous hormones and the risk of fractures in postmenopausal women: the ofely
study. j bone miner res 2000;15:1526-36.
13. rogers a, hannon ra, eastell r. biochemical markers as predictors of rates of bone loss
after menopause. j bone miner res 2000;15:1398-404.
14. seibel mj, naganathan V, barton i, et al. relationship between pretreatment bone
resorption and vertebral fracture incidence in postmenopausal women treated with
risedronate. j bone miner res 2004;19:323-9.
15. devogelaer jP, nagant de deuxchaisnes C. use of pamidronate in chronic and acute bone
loss conditions. medicina 1997;57 (suppl.1):101-108.
16. bauer dC, garnero P, hochberg mC, et al. Pretreatment levels of bone turnover and
the fracture efficacy of alendronate: the fracture intervention trial. j bone miner res
2006;21:292-9.
17. bauer dC, black dm, garnero P, et al. Change in bone turnover and hip, non-spine, and
vertebral fracture in alendronate-treated women: The fracture intervention Trial. j bone
miner res 2004;19:1250-8.
18. harris sT, watts nb, genant hk, et al. effects of risedronate treatment on vertebral and
non-vertebral fractures in women with postmenopausal osteoporosis: a randomized
controlled trial. jama 1999;282:1344-52.
19. eastell r, barton i, hannon ra, et al. relationship of early changes in bone resorption to
the reduction in fracture risk with risedronate. j bone miner res 2003;18:1051-6.
20. delmas Pd, recker rr, Chesnut Ch, et al. daily and intermittent oral ibandronate
normalize bone turnover and provide significant reduction in vertebral fracture risk:
results from the bone study. osteoporos int 2004;15:792-8.
21. landfeldt e, ström o, robbins s, et al. adherence to treatment of primary osteoporosis
and its association to fractures The swedish adherence register analysis (sara).
osteoporos int 2011 feb 1 [epub ahead of print]. doi 10.1007/s 00198-011-1549-6
22. delmas Pd, Vrijens b, eastell r, et al. effects of monitoring bone turnover markers
on persistence with risedronate treatment of postmenopausal osteoporosis. j Clin
endocrinol metab 2007;92:1296-304.
23. bone hg, hosking d, devogelaer j-P, et al, for the alendronate Phase iii osteoporosis
Treatment study group. Ten years' experience with alendronate for osteoporosis in
postmenopausal women. n engl j med 2004;350:1189-1199.
24. black dm, schwartz aV, ensrud ke, et al. effects of continuing or stopping alendronate
after 5 years of treatment: the fracture intervention Trial long-term extension (fleX): a
randomized trial. jama 2006;296:2927-38.
25. reginster jy, seeman e, de Vernejoul mC, adami s, Compston j, Phenekos C, devogelaer
jP, diaz Curiel m, sawicki a, goemaere s, sorensen oh, felsenberg d, meunier Pj.
strontium ranelate reduces the risk of nonvertebral fractures in postmenopausal
women with osteoporosis: Treatment of Peripheral osteoporosis (TroPos) study. j Clin
endocrinol metab 2005;90:2816-2822.
26. Curtis jr, westfall ao, Cheng h, et al. risk of hip fracture after bisphosphonate
discontinuation: implications for a drug holiday. osteoporos int 2008;19:1613-20.
27. sellmeyer de. atypical fractures as a potential complication of long-term
bisphosphonate therapy. jama 2010;304:1480-4.
28. marx re, Cillo je jr, ulloa jj. oral bisphosphonate-induced osteonecrosis: risk factors,
prediction of risk using serum CTX testing, prevention, and treatment. j oral maxillofac
surg 2007;65:2397-410.
29. bell kjl, hayen a, irwig l, et al. The potential value of monitoring bone turnover markers
among women on alendronate. j bone miner res 2012;27:195-201.
30. devogelaer jP, boutsen y, gruson d, manicourt d. is there a place for bone turnover
markers in the assessment of osteoporosis and its treatment? rheum dis Clin north am
2011;37:365-38