(beroerte, paraplegie, multiple sclerose, schedeltrauma)
kan een piramidaal syndroom veroorzaken dat wordt
gekenmerkt door negatieve (parese) en positieve tekenen
(spasticiteit). Spasticiteit wordt gewoonlijk omschreven
als snelheidsafhankelijke spierhypertonie (ze neemt toe
met de passieve streksnelheid van de spier) die voortvloeit
uit een hyperexcitabiliteit van de strekreflex (1). De term
spasticiteit omvat ook de andere positieve tekenen van het
piramidaal syndroom: spasmen, co-contracties (gelijktij-
dige contracties van de agonistische en antagonistische
spieren) en clonus. We zouden zelfs kunnen spreken van
`spasticiteiten', dus in het meervoud. De klinische expres
sie van spasticiteit varieert immers naargelang de neurolo
gische aandoening: buigspasmen bij paraplegiepatiënten,
spitsvoet met clonus bij hemiplegiepatiënten en basale
tonus bij patiënten met een schedeltrauma. In klinisch en
therapeutisch opzicht is het recent ontwikkelde concept
`deformerende spastische parese' nuttig omdat het de drie
belangrijkste oorzaken van de invaliditeit van onze patiën
ten benadrukt, oorzaken die onze behandelingen moeten
aanpakken: parese, spasticiteit en retractie (2).
ticiteit) die ongeschiktheid veroorzaken (zoals problemen bij
het lopen en pijn) en bijgevolg een handicap (zoals sociaal,
familiaal isolement en isolement op het werk). De behan
deling van spasticiteit mag geen doel op zich zijn, maar een
middel om de ongeschiktheid van de patiënt, en indien mo
gelijk ook zijn handicap, te verminderen. De klachten van de
worden genomen voor de behandeling. Deze klachten zijn:
problemen bij het lopen (traag lopen, instabiele enkel), grij-
pen (problemen bij het grijpen maar ook het loslaten van
voorwerpen) of aankleden als de arm spastisch is, pijn als
gevolg van pathologisch steunen of van de spiercontrac
tie zelf, het vallen uit de rolstoel bij paraplegiepatiënten of
onesthetische misvormingen zoals elleboogflexie. Afhanke
lijk van de klachten moeten we samen met de patiënt realis
tische, realiseerbare en precieze doelen bepalen.
revalidatie en worden ingedeeld volgens hun omkeerbare
of permanente karakter en volgens hun lokale of algemene
werking (Figuur 1). Bij algemene spasticiteit worden
vooral omkeerbare behandelingen gebruikt zoals orale ge
neesmiddelen of de baclofenpomp. Onomkeerbare behan
delingen zoals rhizotomie (voor kinderen met hersenver
lamming) en DREZ-otomie (voor Dorsal Root Entry Zone)
bij pijnlijke spasticiteit van het bovenste lidmaat worden
minder vaak voorgesteld. Bij lokale spasticiteit gebruiken
we omkeerbare medische behandelingen in de vorm van
chemische denervatie (botulinetoxine, alcohol en fenol) of
chirurgische denervatie waarvan de resultaten definitief
zijn (neurotomie en orthopedische chirurgie).
verschillen ook naargelang de oorspronkelijke aandoening,
de plaats en de ernst van de spasticiteit en de tekorten die
ermee gepaard gaan. Deze keuze wordt nog bemoeilijkt
door het aantal beschikbare behandelingen, de vele ver
schillende klachten en klinische ziektebeelden en de wensen