background image
HAART'>n keflfiyle, Graves hastal>¤>, Hashimoto tiroidi-
ti ve Alopesi areata gibi yeni tan> otoimmün hastal>klar ra-
por edilmektedir. HAART ile immünitenin yeniden inflas>,
takiben otoimmün hastal>klar>n uyar>lmas> ihtimalini art-
m>flt>r. Olgular yeniden yap>lanma sonras>nda saptanm>flt>r
(8-32 ay). Muhtemel teoriler aras>nda toleransta bozulmala-
ra neden olarak otoimmün fonksiyon bozuklu¤una yol açan
timik rejenerasyon ya da periferik T lenfosit genifllemesi sa-
y>labilir. Ne var ki, di¤er çal>flmalar otoimmün tiroid hasta-
l>¤>n> HAART ile iliflkilendirememifltir ve bas>lm>fl büyük ça-
l>flmalardaki düflük prevalans standart k>lavuzlar>n ötesinde
bir taraman>n gerekmeyebilece¤ini düflündürmektedir.
ADRENAL BOZUKLUKLAR
F>rsatç> infeksiyonlar s>kl>kla adrenal bezleri tutar, fakat na-
diren adrenal yetersizli¤e sebep olacak derecede bezi iflgal
eder. Hlar> olmaks>z>n, adrenal rezervde bozulmalar tan>mlanm>fl-
t>r. Dinamik testlere subnormal yan>t veren bu hastalar tar-
t>flmal> bir grubu oluflturmaktad>r. Özellikle bazal düzeyler
normal veya yüksek iken, ne zaman bazal dozlarda gluko-
kortikoit (veya mineralokortikoid) verilece¤i veya stresli du-
rumlarda doz art>fl> gibi durumlar tart>flmal>d>r. F>rsatç> in-
feksiyonlar>n veya Hk ye-
niden kazan>ld>¤>nda, bu hastalar>n ço¤unda adrenal yeter-
sizlik düzelir.
F>rsatç> Neoplazmlar
An adrenal bezlerinde s>kl>kla f>rsatç>
organizmalar bulunmas>na ra¤men, nadiren klinik olarak
adrenal yetersizli¤e sebep olurlar. CMV adrenal bezin belir-
gin nekrozu ile birliktedir, etkilenen doku nadir olarak ad-
renal bezin %90'>na ulafl>r ki bu, klinik olarak adrenal yet-
mezlik geliflebilmesi için gereken miktard>r. Bununla birlik-
te, bir ön çal>flmada, CMV retiniti olan hastalarda CMV en-
feksiyonu olmayan Ana göre, adrenal yetmez-
lik görülme oran>n>n artm>fl oldu¤u bulunmufltur. Daha az
s>kl>kla adrenal bezi tutan f>rsatç> enfeksiyonlar; Mycobacte-
rium tuberculosis, Mycobacterium avium-intracellulare,
Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, P cari-
ni ve Toxoplazma gondii'dir. Ek olarak, Kaposi sarkomu ve
lenfoma da adrenal bezleri tutabilir, fakat nadiren adrenal
yetersizli¤e neden olacak geniflliktedir.
Glukokortikoitler
Klasik adrenal yetersizlik klinik semptomlar> nadiren görü-
lür, fakat baz> klinisyenler Anda gözlenen hal-
sizlik ve kilo kayb>n> adrenal yetersizli¤in bir belirteci olarak
görürler. Hn kortizol düzeyleri genel-
likle normal ve hatta daha s>kl>kla yüksektir. Yüksek düzeyler
özellikle ileri evre hastal>kta görülür, bu stres yan>t> olabile-
ce¤i gibi, kortizol ba¤lay>c> globülin art>fl>n>n katk>s> da olabi-
lir. Kortizol düzeyleri artm>fl olan hastalarda adrenokortikot-
rofik hormon (ACTH) düzeyleri genellikle normal veya yük-
sektir, düflük oldu¤una dair raporlar da mevcuttur. Bu de¤i-
flikliklerin baz>lar> pek çok sitokin arac>l>¤> ile gerçekleflir;
hem interlökin-1 (IL-1) ve hem de tümör nekrozis faktörü
(TNF) kortizol salg>s>n> direkt olarak uyar>rken, IL-1 ve IL-6,
ACTH ve kortikotropin-salg>lat>c> hormon (CRH) sal>n>m>-
n> uyarabilir. Öte yandan, IL-2 ve IL-4 kortizole olan duyar-
l>l>¤> art>r>r. Kortizol seviyesindeki art>fl Hkendisine verilen direkt bir yan>t olabilir. Htein gp120 kortizol düzeylerini art>r>r. HTat gibi kortizol duyarl>l>¤>n> art>ran proteinler kodlayabilir.
Artm>fl kortizol/dihidroepiandrostenedion (DHEA) oran>,
kilo kayb> ve H
Hipotalamopituiter aks dinamiklerinde subklinik anor-
mallikler genellikle bulunmaktad>r. Hn
hemen hepsinin yüksek doz (250 g) ACTH testine kortizol
yan>t> normaldir. Di¤er çal>flmalar, düflük doz co-syntropin
(1g) uyar>s>n>n Hn %10-20'sinde,
Hn ise %50'sinde adrenal yetmez-
lik tan>s> ile sonuçland>¤>n> göstermifltir. CRH uyar> testi s>ra-
s>nda, CD4 say>lar> 500/L'nin alt>nda olan Hgularda, %50'ye varan oranda azalm>fl ACTH veya kortizol ya-
n>t> gözlenmifltir. Hdüzeyde olan azalm>fl rezerv anormallikleri, di¤er enfeksiyon-
lar veya ciddi hastal>klarda gerçekleflenlere benzemektedir.
H
nik olarak belirgin anormallikler s>k görülmese de, adrenal
biyosentezde silik de¤ifliklikler daha s>k bulunabilir. H
789
BÖLÜM 25 A
TABLO 25-2
Hlan
endokrin sistemi etkileyebilecek ilaçlar.
Pankreas, Glukoz
Ritonavir
Muhtemelen
Pentamidin
Trimetoprim-
sulfometoksazol
Dedeoksinosin (ddl)
Dedeoksitosin (ddC)
Megestrol asetat
Büyüme hormonu
Lipidler
Ritonavir
Efavirenz
Nevirapin
Stavudin
Tenofovir
Tiroid
Rifampin
Fenitoin
Ketokonazol
Ritonavir (muhtemelen)
Adrenaller, Elektrolitler
Rifampin
Ketokonazol
Ritonavir
Megestrol asetat
Trimetoprim
Pentamidin
Sülfonamidler
Amfoterisin B
Foskarnet
Gonadlar
Ketokonazol
Megestrol asetat
Kemik, Kalsiyum
Tenofovir
Adefovir
Cidofovir
Foskarnet
Pentamidin
Trimetoprim-sulfometoksazol
Ketokonazol
Rifampin, rifabutin