background image
volümü). Sinaptik aral>kta benzer ligand konsantrasyon-
lar>n> idame ettirmek ola¤anüstü bir salg> kapasitesi ge-
rektirir. Endokrin sistem bu problemi, sinir sisteminde-
kinden daha yüksek afinitede ligand-reseptör etkileflimi
(100-100.000 kat fazla afinite) seçerek çözer. Sonuç ola-
rak, sinir sistemi düflük reseptör afinitesine yüksek ligand
konsantrasyonu sa¤layabilecek ve h>zl> biyolojik aktivas-
yon ve inaktivasyona izin verebilecek flekilde nispeten iyi
tan>mlanm>fl bir topografyada yap>land>r>lm>flt>r. Etkileri
k>sa sürelidir. Di¤er yandan, endokrin sistem görece dilü-
e olan dolafl>m havuzundaki ligandlar> tutabilmek için
yüksek afiniteli reseptörler kullan>r. Biyolojik etkileri
uzun sürelidir. Daha genifl bir alana sinyal iletebilmek ve
biyolojik etki süresini uzatabilmek u¤runa h>zl> etkiden
feragat eder. Sonuç olarak, bu iki sistem normal fizyolojik
fonksiyonlar>n idamesinde sadece birbirleri ile iliflkili de-
¤il birbirlerini tamamlay>c> rollere sahiptirler.
HORMONLARIN K
Hormonlar kimyasal bileflimlerine göre çok genifl bir yelpa-
zede s>n>flan>r. Örnek olarak proteinler (ör, adrenokortikot-
ropin), peptidler (ör, vazopressin), monoaminler (ör, nore-
pinefrin), aminoasit deriveleri (ör, triiyodotronin), steroid-
ler (ör, kortizol) ve lipidler (ör, prostaglandinler) say>labilir.
Tam biyolojik aktivite gösterebilmek için proteinler glikoli-
ze olabilir (ör, tiroid uyar>c> hormon) ve/veya dimerize ola-
bilir (ör, follikül uyar>c> hormon). Genel olarak proteinler,
peptidler, monoaminler ve lipofilik hormonlar etkilerini
hücre membran>ndaki protein reseptörleri üzerinden ger-
çeklefltirirken, tiroid hormonlar> ve steroid hormonlar hüc-
re nükleusunda etki gösterirler. Buna ra¤men bu kural>n is-
tisnalar> da vard>r. Örne¤in, triiyodotronin klasik olarak
nükleer kompartmandaki tiroid hormon reseptörünü akti-
ve ederken, hücre yüzeyindeki TAR1 (trace amine reseptor)
reseptörünü de aktive eder, yine östradiol de hem nükleer
3
BÖLÜM 1 Hormonlar ve Etkileri
fiEK
Hormon ve nörotransmitter etkileri. Endokrin ve nörotransmitter hücreler hormon sentezlerler ve bunlar> özgün
yollarla veya difüzyonla salg>larlar. Hormonlar kendini üreten hücreyi, salg>lanarak (otokrin) veya salg>lanmadan (intrakrin)
etkileyebilirler. Ayn> zamanda kendine komflu hedef hücreleri, nörotransmitter üreten hücreler dahil, dolafl>ma kar>flmadan
etkileyebilirler (parakrin). Sonuç olarak, bunlar hedef hücrelerine dolafl>m yoluyla ulafl>rlar (hormonal). Nörotransmitterler,
dolaflan plazma dahil ekstraselüler kompartmana geçip hedef hücre aktivitesinin parakrin veya hormonal düzenleyicisi
olabilirler (H, hormon; N, nörotransmitter; R, reseptör).
Endocrin hücre
Akson
Otoksin
Hormon hedef hücresi
Nörotransmitter ve hormon hedef hücresi
Parokrin
Kan
damar>
Otoksin
Parokrin
Nörotarnsmitter hücre