background image
dece %2'sini temsil eder ve boyu yaklafl>k 60 mb'dir. X'e k>-
yasla az say>da aktif gen içermesi ve büyük ve görünürde
kodlama yapmayan bir heterokromatik bölgeye sahip ol-
mas> aç>s>ndan özeldir. Büyümeyi etkileyen en az iki gen
içerir: PAR'daki SHOX geni ve "Y kromozomundaki büyü-
me kontrol geni" (GCY) Y kromozomunun k>sa kolu üze-
rindeki ökromatik bölge, PAR bölgesinin distalin-
deYp11.3'deki SRY genini (erkek belirleyici faktör) içerir.Y
kromozomunun k>sa kolunda, delesyona u¤rad>¤> zaman
Turner sendromunun fenotipik iflaretlerini oluflturan gen-
ler bulunur. Y kromozomunun perisentromerik bölgesi;
disgenetik testiküler geliflim varl>¤>nda gonadoblastom olu-
flumuna yol açan, TSPY (Y de kodlanm>fl testislere özgü
protein) genlerinin yeridir. PRKY geni, X kromozomu üze-
rinde yer alan, 46 XX, SRY pozitif erkeklerde görülen Y'den
X'e translokasyonun yeri olan, PRKX geninin homolo¤u-
dur. Y kromozomunun uzun kolunun ökromatik bölgesi,
delesyonu azoospermiye yol açan genler içerir.
Bipotansiyel gonad>n organogenezinde rol
alan genler
WT1 11p13'de yer alan Wilms tümörü geninin (WT1) hetero-
zigot mutasyonlar> ve delesyonlar>, Wilms tümörüne oldu¤u
gibi ürogenital malformasyonlara da yol açar. Farelerde Wt1
geninin nakavt>, metanefrik blasteman>n apoptozu ve dolay>-
s>yla böbrek ve gonadlar>n yoklu¤u ile sonuçlan>r. Yani, bir
481
BÖLÜM 14 Cinsiyet Belirlenmesi ve Farkl>laflmas>nda Bozukluklar
fiEK
G bantl> X kromozomunun temsili diyagram>. Seçilmifl X'e ba¤l> genler gösterilmifltir (ATRX, alfa talasemi, X'e
ba¤l> mental retardasyon, DAX1, X kromozomu gen 1'de DSS AHC-kritik bölgesi, DIAPH2 Drosophila diafanus geninin insan
homolo¤u; DMD, Düchenne musküler distrofi; GK, gliserol kinaz; GPD, glukoz 6 fosfat dehidrogenaz; MAMLD1, 1 içeren
baflyönetici benzeri bölge, MIC2, monklonal antikor 12E7 taraf>ndan tan>nan bir hücre yüzeyi antikoru; PRKX, cAMP ba¤>ml>
serin-treonin protein kinaz ailesinin bir üyesi (X-Y de¤iflimi en s>k PRKX ve PRKY aras>nda olur); RPS4X, ribozomal protein S4,
SHOX, k>sa boy homeobox geni, SOX3, SRY benzeri HMG- kutu 3; USP9X, drozofila ya¤ yüzeyleri iliflkili genin X'e ba¤l>
homolo¤u(DFFRX); XIC, X inaktivayon merkezi; XIST, Xi'ye özgü transkriptler) (Grumbach MM, Hughes IA, Conte FA. Disorders
of sex differentiation. In: Larsen PR, et al, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 10th ed. WB Saunders; 2003'den izinle
al>nm>flt>r).
Psödootozomal bölge 1
Centomere
DAX-1
GK
DMD
Steroid sulfataz
Punktat kondrodisplazi
Kallmann senromu
PRKX
USP9X (DFFRX) prematür
overyen yetmezlik aday geni?
Lenfödem kritik bölgesi?
Over ifllevine ve k>sa boya ve
Turner sendromu iflaretlerine
etki eden genler
Androjen reseptörü
RPS4X
XIST
ATRX (XH2)
Over ifllevine etki eden genler
DIAPH2 (prematür over yetmezlikte
rol oynayan gen?)
SOX3
K>r>lgan bölge (mental retardasyon ve makro-orflidizm)
GPD
MAMLD1
Deutan
Protan
Hemofili A
Adrenolökodistrofi
Psödootozomal bölge 2, interlökin 9 reseptör
Turner senromundanörokognitif
bozuklu¤u önleyen gen(ler)
SHOX/PHOG (k>sa boy),
MIC2
XIC