background image
patik sinir sistemi, adrenal medulladan katekolaminle-
rin sekresyonunu stümüle ederek ve ayn> zamanda vis-
seral organlardan da yönlendirilmek üzere direk olarak
kalp debisi ve kaslara kan ak>m>n> art>r>p vücudun oto-
matik savafl veya kaç cevab>n> düzenler.
Sempatik preganglionik sinirler esas olarak paraverteb-
ral ve prevertebral sinir ganglionlar>nda sonlan>rlar ve bu
bölgelerde nörotransmiter olarak asetilkolin sekrete etmele-
ri nedeni ile kolinerjik sinirler olarak bilinirler. Bu yap>lar>n
hepsi toplu olarak paraganglion olarak bilinirler ve >fl>k
mikroskobunda adrenal medulla hücrelerine benzeyen kro-
mafin ve immunohistokimyasal boyanan nöroendokrin
hücreler içerirler. Paragangliyonlar ayr>ca özellikle kalp atri-
umuna bitiflik olarak mediastende ve sempatik sinir boyun-
ca abdomende bulunurlar. Abdomende bulunan paragang-
liyonlar paravertebral ve prevertebral pozisyonlardaki sem-
patik sinir zincirleri boyunca s>ralan>rlar ve çölyak eksen,ad-
renal glandlar, böbrek medullas> ve aort bifurkasyonu (Zuc-
kerkandl organ>) civar>nda bol olarak bulunurlar. Paragang-
liyonlar pelviste de (özellikle mesaneye komflu olarak) bol
miktardad>r. Pregangliyonik sinirler ayr>ca adrenal medulla-
da sonlan>rlar; buras> temel olarak bir sempatik gangliyon-
dur ve adrenal korteks ile çevrelenmifltir.
Sempatik postgangliyonik sinir lifleri paragangliyonlar-
dan köken al>rlar ve innerve edildiklerinde dokular> etkiler-
ler. Bu lifler sinaps bileflkelerinde nörotransmiter olarak no-
repinefrin salg>larlar. Adrenal meduller hücreler temel olarak
postgangliyonik sinirlere benzer, aksonlar> yoktur ve nörot-
ransmiterlerini (bafll>ca epinefrin) direk olarak kana sekrete
ederler; böylece kan ak>m> epinefrini vücuttaki reseptörleri-
ne tafl>yan dev bir sinaps rolü oynar. Epinefrin adrenalin ile
norepinefrin ise noradrenalin ile efl anlamda kullan>l>r.
Adrenal medulla yaflam için kritik önemi olmamas>na
ra¤men epinefrin ve di¤er bileflikleri salg>layarak stres s>ra-
s>nda vücudun homeostazisinin idamesine yard>mc> olur.
Adrenal medulla ve sempatik sinir sisteminin araflt>rmalar>,
farkl> katekolamin reseptörlerinin keflfedilmesini ve farkl>
klinik uygulamalar> olan çok çeflitli sempatik agonist ve an-
tagonistlerin gelifltirilmesini sa¤lam>flt>r.
Feokromositomalar adrenal medulladan kaynaklanan
tümörler iken bafl-boyun d>fl> paragangliomalar adrenal d>-
fl> sempatik ganglionlaradan kaynaklan>rlar. Feokromosito-
malar fazla miktarda epinefrin ve norepinefrin sekrete eder-
ken paragangliomalar yanl>zca norepinefrin sekrete ederler.
Katekolaminlerin fazla miktarda sekresyonu stres cevab>n>
tehlikeli bir biçimde art>rabilir.
ANATOM<
Embriyoloji (fiekil 11-1)
Fötusun sempatik sinir sistemi nöral ark primitif hücrele-
rinden (sempatogonia) köken al>r. Bu hücreler gestasyonun
5.haftas> civar>nda arka sempatik zinciri oluflturmak üzere
torasik bölgedeki primitif spinal ganglionlardan dorsal aor-
taya göç ederler. Daha sonra bu hücreler kalan ganglionlar>
oluflturmak üzere ön tarafa do¤ru yer de¤ifltirirler.
Gestasyonun 6.haftas>nda bu primitif hücre gruplar>
santral ven boyunca göç eder ve 8.haftada saptanabilen ad-
renal medullay> oluflturmak üzere adrenal kortekse girerler.
Bu dönemde adrenal medülla sempatogonia ve feokromob-
lastlardan oluflmufltur, daha sonra feokromositlere olgunla-
fl>r. Hücreler, daha primitif hücreler merkezde olmak üzere
rozet benzeri bir yap> olufltururlar. 12. haftada bu hücrelerin
içerisinde depo granüllerinin varl>¤> saptanabilir. Adrenal
medullalar do¤umda çok küçük ve flekilsizdir fakat do¤um-
dan sonraki 6.ayda eriflkin formuna ulafl>rlar.
Feokromoblastlar ve feokromositler paraganglionlar>
oluflturmak üzere aortan>n her iki taraf>nda toplan>rlar. Bu
hücreler öncelikle mezenterik arterlerin kaynakland>klar>
alanlarda ve aort bifurkasyonunda toplan>rlar. Bunlar yafla-
m>n ilk y>l>nda oldukça belirgin olan Zuckerkandl organ>n>
oluflturmak üzere ön tarafta birleflirler. Feokromositler
(kromafin hücreler), sempatik sinir sisteminin di¤er k>s>m-
lar>nda oldu¤u kadar abdominal sempatik pleksus boyunca
da bulunurlar.
Makroskopik Yap>
Adrenal medülla ve adrenal korteks aras>ndaki anatomik
iliflki türler aras> farkl>l>k gösterir. Memelilerde medulla ad-
renal korteks ile çevrelenmifltir.gland>n en genifl k>sm>nda merkezi bir konumda yerleflir, sa-
dece az bir parças> bezin dar k>s>mlar>n>n içine do¤ru uzan>r.
Eriflkinde her iki adrenal gland içindeki adrenal medulla do-
kusunun a¤>rl>¤>, oranlar kifliden kifliye de¤iflse de ortalama
1000 mg'd>r (Her iki adrenal gland>n toplam a¤>rl>¤>n>n
%15'i kadar). Korteks ve medulla aras>nda keskin bir s>n>r
yoktur. Adrenal medulla içinde genellikle bir kortikal hücre
band> santral veni çevreler ve medullan>n baflka yerinde de
kortikal hücre adalar> olabilir.
Mikroskopik yap>
Adrenal medullan>n kromafin hücreleri veya feokromo-
sitler
, adrenal korteksten kan alan zengin bir kapiller a¤ ve
346
BÖLÜM 11 Adrenal Medulla ve Paraganglionlar
fiEK
Adrenarjik hücrelerin embriyolojik geliflimi ve
bu hücrelerden geliflen tümörler (parantez içinde belirtilmifl-
tir). Sempatogonya, nöral arkdan kaynaklanan primitif hüc-
relerdir. Nöroblastlar sempatoblast olarak da adland>r>l>rlar;
ganglion hücreleri sempatositlerle ayn>d>r; feokromositler ol-
gu>n kromafin hücrelerdir.
Sempatogonya
Feokromoblast
(Fokromoblastoma)
Nöroblast
(Nöroblastoma)
Ganglionöroblast
(Ganglionöroblastoma)
Sempatik ganglion
hücresi
(Ganglionöroma)
Feokromosit
(Feokromositoma)