background image
tör sendromlar>n>n birçok baflka örnekleri gösterilmifltir.
Bunlardan baz>lar>, özellikle de adrenokortikotropik hor-
mondan (ACTH) ba¤>ms>z Cushing sendromunun ola¤an-
d>fl> formlar>n>n sebepleri afla¤>da tart>fl>lacakt>r.
Hem beni¤n hem de mali¤n tümörler taraf>ndan Tablo
21-1'de gösterilen bir çok de¤iflik peptid üretilmektedir. Bir
peptid hormonun sentezlenmesi, ifllenmesi ve dolafl>ma sa-
l>nmas>nda kullan>lan yollar ve mekanizmalar tüm hücreler-
de mevcuttur. Tersine, yüksek derece aktif steroid hormon-
lar>n (örnek: kortizol veya 1,25-dihidroksivitamin D) üreti-
mine yol açan çoklu enzimatik basamaklar çok nadir istisna-
lar d>fl>nda steroid üreten hücreler ve bunlar>n öncül hücre-
leriyle s>n>rlanm>flt>r. Bu yüzden bir tümör taraf>ndan 1,25-
dihidroksivitamin D afl>r> sal>n>m> çok ola¤an de¤ildir; nadi-
ren hematolojik mali¤nensilerde ve yaln>zca 1,25-dihidrok-
sivitamin D'nin en yak>n prekürsörü olan 25-hidroksivita-
min D'yi 1-hidroksile etme kapasitesi olan tümörlerde gö-
rülebilir. Ektopik hormon sendromlar> (en s>k görülen para-
neoplastik sendromlar) ço¤unlukla peptid hormonun afl>r>
üretildi¤i durumlar> yans>t>r. Ektopik peptid hormon sen-
dromlar>n>n en s>k görülenleri bu bölümün ilerleyen k>s>m-
lar>nda ayr>nt>l> olarak tan>mlanacakt>r.
Nöroendokrin Hücre Tümörlerinin
APUD Kavram>
Bu endokrin sendromlarda üretilen ektopik hormonlar>n kay-
na¤>n>n nöroendokrin tümörler oldu¤unun ilk farkedilmesin-
den buyana, y>llar içinde bu hormonlar>n tümörlerdeki yük-
sek derecede özelleflmifl nöroendokrin hücrelerden kaynak-
land>¤> fikri geliflmifltir. Bu hücrelerin nöral krestten geliflti¤i
düflünülerek, biyojenik aminleri sentezleyebilip depolayabildi-
¤i varsay>lm>flt>r ve böylece amin prekürsör geri al>m> ve de-
karboksilasyonu (APUD) hücreleri olarak tanzim edilmifller-
dir. Kalsitonin salg>layan C hücreleri ve adrenal kromafin hüc-
reler gibi nöroendokrin hücreler bu özelliklere belirgin olarak
sahiptir ve ektopik hormon sendromuna yol açan dokular (ör-
nek: akci¤er ve gastrointestinal yol) içlerinde da¤>n>k biçimde
yerleflmifl APUD hücrelerine sahiptir. Bafllang>çta, afl>r> mik-
tarda polipeptid hormon üreten tümör hücrelerinin yaln>zca
köken ald>klar> dokudaki (örnek: akci¤erin ACTH üreten hüc-
releri) APUD hücrelerinden türedi¤i düflünülmüfltür.
Tümör hücresi biyolojisi hakk>ndaki daha yeni görüfller
ektopik hormon üretimi durumlar>n>n patogenezinin ve eti-
yolojisinin daha iyi anlafl>lmas>n> sa¤lam>flt>r. Çal>flmalar
APUD hücrelerinin tamam>n>n nöral krestten köken alma-
d>klar>n> göstermifltir. Bu hücrelerin baz>lar> endodermal
orjinlidir. Dahas>, tümörlerin dikkatli incelenmesiyle, pep-
tid hormonlar>n s>kl>kla APUD ­olmayan hücreler taraf>n-
dan üretildikleri aç>kl>k kazanm>flt>r. Bunun yan>nda klinik
olarak hormon afl>r> sal>verilmesinin oldu¤u durumlar>n as-
l>nda tipik olarak APUD kaynakl> hücrelerin neden oldu¤u
tümörlerce oluflturuldu¤u anlafl>lm>flt>r. Bu hücreler peptid
hormonlar> tam kapasiteli olarak üreten ve yo¤un granüller-
de etkin biçimde depolayan ve daha sonra da biyolojik ola-
rak aktif anlaml> miktarda hormonu dolafl>mdaki plazmaya
salg>layan hücrelerdir.
MALH
En s>k görülen paraneoplastik sendrom olan hiperkalsemi
malignitelerin %25'inde görülür. Hastalar>n büyük k>sm>n-
da (%98), ilk gelindi¤inde tümörün cinsi bellidir, prognoz
çok kötüdür ve tümöre ba¤l> hiperkalsemisi olan hastalar>n
ço¤u 6 aydan fazla yaflamaz.
Patogenez
Artm>fl serum kalsiyum düzeylerinin birincil nedeni artm>fl
osteoklast arac>l> kemik rezorbsiyonudur. Ektopik hormon-
lar kemik üzerindeki bu etkileri iki farkl> mekanizma üze-
rinden gösterirler: (1) tümör-kaynakl> faktörlerin sistemik
olarak art>fl>na ba¤l> humoral etkiler ve/veya (2) ilikteki tü-
mör hücreleri taraf>ndan üretilen peptid hormonlar>n lokal
etkileri. Maligniteye ba¤l> hiperkalsemi sendromu ilk tan>m-
land>¤>nda kemikteki tümörlerin local etkisinin as>l sebep
oldu¤u düflünülmüfltü.Bunun yan>nda 1980'lerde tan>mlan-
m>fl olan humoral mekanizman>n fokal litik kemik metas-
tazlar>n>n varl>¤>nda bile en s>k sebep oldu¤u (%80) anlafl>l-
m>flt>r. Böbrekten azalm>fl kalsiyum at>l>m> da hiperkalsemi-
de oluflan paratiroid hormon (PTH)-iliflkili protein (afla¤>da
tart>fl>lacak) gibi belli humoral arac>lar>n>n hipokalsiürik et-
kisinden dolay> veya hiperkalsemiyle tetiklenen nefrojenik
diabetus insipitusla birlikte görülen azalm>fl glomerül ak>-
m>ndan dolay> patogeneze katk>da bulunabilir.
Humoral Arac>lar
1940'larda tümöre ba¤l> belirgin kemik metastaz> olmadan
hiperkalsemisi olan bir vakay> tan>mlayarak bu sendromun
712
BÖLÜM 21 Malignitelerin Humoral Belirtileri
TABLO 21-1
Benign ve malign tümörler taraf>ndan
ektopik olarak üretilen polipeptid
hormonlar ve iliflkili endokrinopatileri.
Hormon
Paratiroid hormone iliflkili
protein (PTHrP)
Paratiroid Hormon (nadir)
Adrenokortikotropin (ACTH)
Kortikotropin salg>lat>c>
hormon (CRH)
Antidiüretik Hormon (ADH)
büyüme faktörü (IGF)
Büyüme hormaonu salg>lat>c>
hormone (GHRH)
Kalsitonin
(hCG)
Fibroblast Büyüme Faktörü
(FGF)23
Vazoaktif
(VIP)
Sendrom
Hiperkalsemi
Hiperkalsemi
Cushing Sendromu
Cushing Sendromu
Hiponatremi
Hipoglisemi
Akromegali
Özel sendromu yok
Çocukta: Erken Puberte
Erkekte: Erektil
disfonksiyon, jinekomasti
Kad>nda:Disfonksiyonel
uterin kanamalar
Onkojenik osteomalazi
Diyare