background image
nin üreme için yeterli enerji deposunun oldu¤u konusunda
informe edilememesidir. Leptin eksikli¤i olan hastalarda
hormonal replasman tüm bu bozukluklar> düzeltir, hiperfa-
jiyi ortadan kald>rarak kiloyu normalize eder ve reproduktif
sistemin maturasyonunu sa¤lar.
Leptin etkileri leptin reseptörü (LepR) arac>l>¤> ile ortaya
ç>kar. LepR reseptörü büyüme hormonu, prolaktin ve eritro-
poetin reseptörlerinin de dahil oldu¤u s>n>f 1 sitokin resep-
tör ailesinin bir üyesidir (bak bölüm 1). Bu reseptörler tek
transmembran domaine sahiptir ve ligand>n reseptöre ba¤-
lanmas> ile homodimerize olur. Leptinin, LepR reseptörüne
ba¤lanmas> JAK2 reseptör iliflkili kinaz>n aktivasyonuna ve
takiben sinyal dönüfltürücü ve transkripsiyon aktivatörü
STAT3'ün fosforilasyonuna neden olur. STAT3 fosforilas-
yon sonras>nda dimerize olur ve hedef genlerin transkripsi-
yonunu aktive etti¤i nükleusa transloke olur. LepR reseptörü
hemen hemen her dokuda eksprese olur, ancak befl izoform-
dan sadece biri, LepRb, STAT3 için domain içerir. Bu izo-
form özellikle leptin yan>tl> beyin bölgelerinde eksprese olur.
Özetle, leptin beyine ya¤ olarak depolanan enerji düze-
yindeki de¤ifliklikleri bildiren, uzun süreçli enerji dengesi
sinyali olarak fonksiyon görür. Leptin düzeyinde azalma g>-
da tüketimini art>r>r, enerji kullan>m>n> minimize eder. Lep-
tin düzeyi ö¤ünlerle de¤iflmez ve leptin düzeyindeki de¤iflik-
lik akut olarak ö¤ün miktar>nda de¤iflikli¤e yol açmaz.
Gastrointestinal sinyaller Uzun süreçli adipozite
sinyali leptine ek olarak ço¤unlu¤u gastrointestinal (GI) sis-
temden salg>lanan birçok hormon k>sa-süreçli olarak (örn:
ö¤ün sonras>) ifltah> düzenler (Tablo 20-1). Bu hormonlar
tokluk (açl>k hissi veya yemek yeme için zaman aral>klar>n>n
uzamas>) yerine doygunluk (yemek yeme eyleminin durdu-
rulmas> karar>n> verdiren dolgunluk hissi) üzerine etki eder-
ler. Bu hormonlaradan baz>lar>n>n leptin ile ayn> beyin mer-
kezini etkiledi¤i gösterilmifltir. Bu GI hormonlar>n sekres-
yonunda veya GI hormonlara yan>tta de¤iflikli¤in obezite
patogenezinde ve devaml>l>¤>nda direkt etkilerinin olabile-
ce¤i düflünülmektedir. Kolesistokinin (CCK) dolafl>ma du-
odenum I hücrelerinden salg>lan>r. Duodenumda ya¤ ve
protein varl>¤>nda CCK sekresyonu uyar>l>r. CCK, GI moti-
liteyi, safra kesesi kontraksiyonunu, pankreatik enzim sek-
resyonunu, gastrik boflalmay> ve mide asid sekresyonunu
uyar>r. CCK lokal olarak etki eder, CCK 1 reseptörü (CCK-
1R) arac>l>¤> ile vagal duyusal sinirleri uyar>r, beyine ya¤ ve
proteinlerin ifllendi¤i ve absorbe edilece¤i mesaj>n> iletir. Bu
mesaj hipotalamusa arka beyin yolu ile iletilir. CCK düzeyi
ö¤ünler sonras>nda ve CCK-1R agonisti (CCK33) infuzyonu
sonras>nda postprandiyal düzeyine artar ve g>da al>m>n> bas-
k>lar. CCK-1R antagonist infuzyonu ise kalori al>m>n> art>-
r>r. CCK ayn> zamanda, ghrelin ve peptid YY (PYY) gibi da-
ha distal GI hormonlar>n ö¤ün iliflkili etkilerini azaltarak da-
ha esasl> bir doygunluk sürecinin proksimal mediatörüdür.
Glukagon like peptid 1 (GLP-1) proglukagon geninden
türeyen 30 aminoasidlik bir peptiddir. GLP-1, dolafl>ma in-
testinal L hücrelerinden yemeklere cevaben sal>n>r. GLP1
çok k>sa yar> ömre (2 dk) sahiptir ve dipeptidil peptidaz 4 ta-
raf>ndan y>k>l>r. Glukoz ba¤>ml> olarak insulin sekresyonu-
nu art>r>r, glukagon sekresyonunu azalt>r, beta hücre kütle-
sini art>r>r, gastrik boflalmay> inhibe eder ve g>da al>m>n>
azalt>r. GLP1'in sinyal iletimini vagus siniri üzerindeki
GLP1 reseptörü stimulasyonu ile arka beyin arac>l>¤> ile ger-
çeklefltirdi¤i düflünülmektedir.
PYY, 36 aminoasidlik bir peptiddir ve dolafl>ma yemek-
lere ve lumendeki ya¤ varl>¤>na cevaben distal intestinal (ile-
um ve kolon) L hücreleri taraf>ndan sal>n>r. PYY3-36,
PYY'nin dolafl>mdaki major formu, hipotalamik NPY-Y2
reseptörlerine ba¤lan>r ve g>da al>m>n> azalt>r. Obez kifliler,
obez olmayan kiflilere göre test ö¤ünü sonras> daha düflük
PYY düzeyine sahiptir.
Ghrelin, 28 aminoasidlik oktanoillenmifl bir peptiddir,
mide fundusunu örten endokrin hücrelerden salg>lan>r.
Ghrelin sekresyonu açl>k ile uyar>l>r, preprandiyal olarak
düzeyi artar ve besin al>m>n> takiben düzeyi azal>r. Ghrelin
oreksijeniktir, periferik olarak uyguland>¤>nda besin al>m>n>
art>r>r, ve etkisini k>smen direkt olarak hipotalamusta arku-
at nükleustaki NPY(nöropeptid Y)/AGRP(agouti gen iliflki-
li peptid) nöronlar>n>n aktivitesini de¤ifltirerek gösterir.
Enerji Hemostaz Sinyallerinin
Santral Entegrasyonu
Enerji kullan>m>na göre besin al>m>n>n adaptasyonudaki en
zorlay>c> durum besin al>m>n>n sürekli olmamas> ve yaflam,
büyüme ve üreme için de¤iflen düzeylerde enerji kullan>m>n>n
701
BÖLÜM 20 Obezite
TABLO 20-1
Besin al>m>n> düzenleyen seçilmifl GI ve pankreatik peptidler.
Ghrelin
Kolesistokinin (CCK)
Peptid YY3-36 (PYY)
Glukagon-like peptid 1(GLP1)
Pankreatik polipeptid (PP)
Sekresyon Paterni
Ö¤ün öncesi artar; besin
al>m> ile azal>r
Duodenal ya¤ ve protein
varl>¤>nda stimüle olur
Lümende ya¤ varl>¤>nda
stimüle olur
Lümende besin varl>¤>nda
stimüle olur
Al>nan kalori ile orant>l>
olarak sal>n>r
As>l Sentez Yeri
Gastrik X/A benzeri hücreler
Proksimal intestinal I hücreleri
Distal intestinal L hücreleri
Distal intestinal L hücreleri
Pankreatik F hücreleri
Besin Al>m> Üzerine Etkisi
Besin al>m>n> stimüle eder
Ö¤ünü sonland>rmay> ve
ö¤ünü azaltmay> sa¤lar
ve besin al>m>n> azalt>r
Besin al>m>n> k>sa-süreli
inhibe eder
ve besin al>m>n> azalt>r