greenspam Page 34

Hücre d>fl> s>v>da regüle edilen kalsiyum, iyonize kalsiyum

([Ca

]) konsantrasyonudur.

yonunun ortalamas> 1.25 ± 0.07 mmol/L'dir (Tablo 8.1). An-
cak, serum ve di¤er hücre d>fl> s>v>lardaki total kalsiyumun
yaklafl>k %50'i iyonize formdad>r. Geri kalan> ise ya albumin'e
ba¤l> haldedir (%40 civar>) ya da fosfat ve sitrat gibi anyonlar-
la kompleks oluflturmufl haldedir (%10 civar>). Serum kalsi-
yumunun proteine ba¤l> ve kompleks meydana getirmifl frak-
siyonlar> metabolik olarak at>l vaziyette olup, hormonlar tara-
f>ndan regüle edilmemektedir; sadece iyonize[ Ca

] regüle

edici bir rol oynar ve yine yaln>zca bu fraksiyon kalsiyotropik
hormonlar, paratiroid hormon (PTH) ve 1,25 dihidroksivita-
min D [1,25 (OH)

D] taraf>ndan regüle edilir. Ancak sitrat ve

fosfat>n serum konsantrasyonlar>ndaki ciddi yükselmeler bü-
tünsel bir hareketle kalsiyumun kompleks halindeki fraksiyo-
nunda anlaml> art>fllara sebep olabilir. Örne¤in sitrat>n anti-
koagülan olarak kullan>ld>¤> büyük miktarda kan nakillerinde
iyonize [Ca

] seviyesi tetani oluflturacak kadar düflebilir. Ay-

r>ca, kalsiyum ve fosfat>n dolafl>mdaki seviyeleri doyma nok-
tas>na yak>n oldu¤undan, kalsiyum ya da fosfat>n serum kon-
santrasyonunda ortaya ç>kacak ciddi art>fllar, dokulara kalsi-
yum fosfat tuzlar>n>n presipitasyonuna sebep olabilir. A¤>r hi-
perkalsemili (ör, malign tümörler) ve a¤>r hiperfosfatemili
(ör, renal yetmezlik ya da rabdomiyoliz) hastalarda bu durum
pek çok majör klinik probleme yol açar.

Kalsiyum metabolizmas>n>n en önemli özelliklerinden

birisi, vücuttaki toplam kalsiyumun sadece küçük bir ks>m>-
n> temsil eden serumdaki iyonize [Ca

], vücut kompart-

manlar> aras>nda gerçekleflen h>zl> kalsiyum transferleri ile
son derece s>k> bir flekilde regüle edilebilmesidir (fiekil 8-1).
Hücre d>fl> s>v>daki kalsiyum miktar>, vücuttaki toplam kal-
siyum miktar>n>n yaklafl>k %1'ine denk gelir; geri kalan>n
ço¤u ise kemikte toplan>r. Yine de, hücre d>fl> s>v> kompart-
man>n>n ihtiva etti¤i 900 mg kadar kalsiyumun 10.000
mg/gün'lük k>sm> glomerülde filtrelenir ve 500 mg/gün ke-
mikteki kullan>labilir havuza eklenirken, hücre d>fl> s>v>
kompartman>na ise besinlerden absorbe edilmifl 200
mg/gün, renal tübüllerden geriemilmifl 9800 mg ve kemik-
ten de 500 mg kalsiyum eklenir.

Kalsiyum homeostaz>n>n en güç k>sm>, ekstraselüler s>v>-

da sabit bir iyonize [Ca

] seviyesi muhafaza edilirken, eflza-

manl> olarak hücrelerin, kemiklerin ve renal at>l>m>n ihtiyac>
olan kalsiyumun sa¤lanmas> ve tüm bu faaliyetlere ek olarak
saat bafl> günlük kalsiyum al>m>, kemik metabolizmas> ve re-
nal fonksiyonu kontrol ederek meydana gelen de¤iflimlere
göre kendini ayarlamas>d>r. Bu homeostatik dengenin koru-
nabilmesi için iki hormona ihtiyaç olmas>, PTH ve
1,25(OH)

D ve bu hormonlar>n salg>lanma mekanizmalar>-

n>n serum kalsiyum seviyesindeki de¤iflimlere karfl> son dere-

ce hassas olmas> ya da her bir hormonun hücre d>fl> s>v>n>n
üç arayüzünde de (ba¤>rsak, kemik ve renaltübül) kalsiyum
de¤ifl-tokuflunu regüle edebilecek yetenekte olmalar> son de-
rece normal gözükmektedir. PTH ve 1,25 (OH)

D'nin kalsi-

yum dengesindeki entegre rollerini, sekretuar kontrollerive
etkileri tarif edildikten sonra tekrar inceleyece¤iz.

Hücresel kalsiyum metabolizmas>n>n karfl>laflt>¤> en bü-

yük güçlük, 100 nmol/L sitosolik kalsiyum [Ca

] ya da

[Ca

] seviyesinin, yani hücre d>fl>ndakinin yaklafl>k 10.000

kat> daha az bir miktar>n, sürekli bu dengede muhafaza edi-
lebilmesi ve regülasyonun gerektirdi¤i hücre içi kompart-
mandan h>zl> ak>fllar> mümkün k>larken, hücre membran>n-
da genifl bir gradyan> korumas>d>r. Hücre membran>ndaki
kalsiyum gradyan>, ATP'ye-ba¤>ml> kalsiyum pompalar>,
Na

-Ca

de¤ifl-tokuflçular>, hücre içi alanlarda kalsiyumun

depolanmas> ile sa¤lanmaktad>r. Kalsiyum, hücrelere çeflitli
kalsiyum kanallar> vas>tas>yla girifl yapabilir, bu kanallar de-
polarizasyon ya da reseptör stimülasyonuna yan>t olarak
h>zl> bir ak>fla izin verecek flekilde voltaj-kontrollü ya da re-
septör-kontrollü olarak görev yapar. Bunun d>fl>nda hücre,
mikrozomal ve mitokondriyal rezervuarlar>nda, baz> hücre-
lerde de Golgi ayg>t>nda, büyük miktarda kalsiyum bulun-
durur. 1,4,5-inozitol trifosfat gibi (IP

) selüler sinyaller ara-

c>l>¤>yla hücrelerin bu mikrozomal depolar>ndaki kalsiyum
h>zla serbest b>rak>labilir. Bunlar>n yan>nda reuptake meka-
nizmalar> da mevcuttur ve bunlar sayesinde sitosolik kalsi-
yum art>fl>, kalsiyumu hücre içi rezervuarlara geri göndere-
rek ya da plazma membran>ndan d>flar> pompalayarak h>zla
sona erdirilebilir.

PARAT

Paratiroid Bezlerin Anatomisi ve
Embryolojisi

PTH, boyunda tiroid bezine komflu dört bezden salg>lan>r.
Her bir bez ortalama 40mg a¤>rl>¤>ndad>r. Üstteki iki bez ço-
¤unlukla tiroid kapsülün posterior k>sm>nda, alttaki iki bez
ise genelde inferior tiroid marjini yan>nda bulunur. Yine de,
bezlerin tam yeri de¤iflebilir. n %12-15'inde beflin-
ci bir paratiroid bez vard>r. Paratiroid bezleri üçüncü ve
dördüncü faringeal pofltan köken al>r. Alttaki bezler, üçün-
cü faringeal pofltan köken alanlard>r. Sefalad'dan di¤er çifte

228

BÖLÜM 8 Metabolik Kemik Hastal>¤>

TABLO 8-1

Vücut s>v>lar>nda kalsiyum
konsantrasyonu.

Total serum kalsiyumu

8,5-10,5 mg/dL (2,1-2,6 mmol/L)

4,4-5,2 mg/dL (1,1-1,3 mmol/L)

Proteine-ba¤l> kalsiyum

4,0-4,6 mg/dL (0,9-1,1 mmol/L)

Kompleks kalsiyum

0,7 mg/dL (0,18 mmol/L)

Hücre içi serbest kalsiyum

0,00018 mmol/L (180 mmol/L)

fiEK

Normal insanda Kalsiyum ak>fl> s>f>r eksternal mi-

neral denge durumunda. Mavi oklar tek tarafl> kalsiyum ak>fl>-
n>; pembe oklar net ak>fl> gösterir (Feig P,et,ed. Endocrinology
and Metabolism. 2. Ed. McGraw-Hill;1987 izni ile yap>lm>flt>r).

Diet

1000 mg

Hücre d>fl> s>v>

Ba¤>rsak

Kemik

D>flk>

825 mg