background image
Hormonlar, ekstraselüler s>v> gibi çözünür bir ortam ara-
c>l>¤> ile, bir hücreden di¤erine bilgi ak>fl>n> sa¤layan sinyal
molekülleridir. Hormonlar bir dizi farkl> hormon s>n>flar>na
(ör, steroidler, monoaminler, peptidler, proteinler, eikosa-
noidler) ayr>l>rlar ve hedef hücrelere çeflitli genel (ör, nükle-
er vs hücre yüzeyi) ve özgü (ör, tirozin kinaz vs fosfoinositid
dönüflümü) mekanizmalar arac>l>¤> ile sinyal iletirler.
Bir dokudan üretilen hormonlar, salg>land>klar> nokta-
dan uzak bir hedef dokuda aktiviteyi uyarabilirler. Bu süreç-
te hormonlar hedef dokuya ulaflabilmek için kan dolafl>m>n-
da s>kl>kla bir plazma proteinine ba¤lanarak yol al>rlar. Bu-
na ek olarak, hormonlar salg>land>ktan sonra lokal olarak,
komflu hücrelere (parakrin etki), salg>lay>c> hücrenin kendi-
sine (otokrin etki) veya salg>lay>c> hücreden salg>lanmadan
ayn> hücre içinde (intrakrin etki) etki edebilirler (fiekil 1-1).
Bir dokunun belirli bir hormon için hedef olarak tan>m-
lanmas>, hedef doku hücrelerinde o hormon için reseptörle-
rin varl>¤>n> gerektirir. Bu reseptörler, s>rayla, hormonla ilifl-
kili fizyolojik etkilere yol açan etken mekanizmalarla ba¤-
lant>l>d>r.
S
Endokrin sistemin birçok özelli¤i, örne¤in, hücreler aras>
iletiflimi sa¤lamak için ligand ve reseptörlerin kullan>m>,
sinir sistemi taraf>ndan paylafl>lmaktad>r. Asl>nda ifllevsel
aç>dan, bu iki sistem muhtemelen evrimsel olarak birbir-
leriyle iliflkilidir. Ancak, bu iki sistemin baz> önemli fark-
l>l>klar> vard>r. Sinir sistemi, uzaktaki hücreleri birbirleri-
ne ba¤lamak için kapal> kablo sistemleri kullan>rken, en-
dokrin sistem, hormonlar>n> periferdeki hedeflerine, do-
laflan plazma arac>l>¤> ile ulaflt>rmaktad>r. Sonuç olarak bu
iki sistem aras>nda sinyal iletim süreleri oldukça farkl>d>r.
Sinir sisteminde anl>k gerçekleflen iletim, endokrin sis-
temde dolafl>m h>z>na ba¤l> olarak gecikmifl flekilde ger-
çekleflir. Böylece, nöral yan>tlar saniyeler içerisinde ölçü-
lebilirken, endokrin yan>tlar dakikalar ile saatler içinde öl-
çülebilir, bu yolla organizman>n farkl> ihtiyaçlar> karfl>la-
n>r. ile
ilgilidir. Sinir sisteminde reseptörün liganda afinitesi gö-
receli olarak düflüktür. Bu durum, ligand>n reseptöründen
h>zla ayr>labilmesine olanak sa¤lar ve e¤er ligand lokal
olarak parçalan>rsa, biyolojik etkisinin h>zla sonlanmas>
sa¤lanm>fl olur. H>zl> ayr>lmaya ra¤men, sekretuar nöron-
lar, hedef nöron etraf>ndaki yüksek ligand konsantrasyo-
nunu koruyarak reseptör iflgalini idame ettirebilirler. Bu-
nu, pulsatil olarak sal>nan sekretuar granüllerin çok küçük
hacimleri (yani, sinaptik aral>k taraf>ndan belirlenen) ile
sa¤larlar. Endokrin sistem, di¤er yandan ço¤u ligand> için
çok genifl bir da¤>l>m hacmine sahiptir (ör, dolaflan kan
2
BÖLÜM 1 Hormonlar ve Etkileri
Fosfodiesteraz
Platelet kökenli growth faktör
Fosfotidilinositol-3,4,5-trifosfat ba¤>ml>
kinaz
Psödohipoparatiroidizm tip 1a
Fosfoinositid 3-OH kinaz
Fosfatidilinositol-4,5 bifosfat
Fosfatidilinositol-3,4,5 trifosfat
Fosfatidilinositol-3,4,5 bifosfat
Protein kinaz A
Protein kinaz B
Protein kinaz C
cGMP ba¤>ml> protein kinaz
Fosfolipaz C beta
Fosfolipaz C gama
Fosfotidilkoline seçici fosfolipaz
RNA polimeraz II
Peroksizom proliferatör aktive reseptör
gama
Progesteron reseptörü
Paratiroid hormon
Nükleer faktör kappa B reseptör
aktivatörü
Retinoik asit reseptörü
Yan>t eleman>
G protein sinyal regülatörleri
RSK
RXR
SH2
SIE
SMRT
SOCS
SOS
SR
SRC
SRE
SRF
STAT
SWI/SNF
TBP
TGF-
TPA
TR
TRAF
TRAP
TRE
TSH
VDR
PDE
PDGF
PDK
PHP-1a
PI-3K
PIP2
PIP3
PI(3,4)P2
PKA
PKB
PKC
PKG
PLC
PLC
PLC
PC
POL II
PPAR
PR
PTH
RANK
RAR
RE
RGS
Ribozomal S6 kinaz
Retinoid X reseptör
src homoloji domain tip 2
Sis ile uyar>labilir eleman
RXR ve TR için susturucu mediatör
Sitokin sinyal süpresörü
Son-of-sevenless
Steroid reseptörü
Steroid reseptör koaktivatörü
Serum yan>t eleman>
Serum yan>t faktörü
Sinyal dönüfltürücü ve transkripsiyon
aktivatörü
ATP ba¤>ml> kromatin remodeling
kompleksi
TATA ba¤lay>c> protein
Transforming growth faktör beta
12-O-tetradekanoil-forbol 13-asetat
Tiroid hormon reseptörü
Tümör nekrozis faktör reseptörü iliflkili
faktör
Tiroid hormon reseptörü iliflkili protein
TPA yan>t eleman>
Tiroid uyar>c> hormon
Vitamin D reseptörü