yas> ve hipotalamus, hipofiz ve gonadlar>n etkileflimlerinin
de¤erlendirilme metotlar>ndaki geliflmeler, cinsiyet belirlen-
mesinde ve geliflmesindeki problemlerin aç>kl>¤a kavuflma-
s>nda yararl> olmufltur. Hipotalamus, hipofiz, gonadlar ve
genital organlar>n intrauterin geliflimlerinin herhangi bir
aflamas>nda oluflabilecek anomaliler belirgin ambiseksüel
geliflmeye veya cinsel olgunlu¤a eriflene kadar aç>¤a ç>kma-
yan gizli anormalliklere neden olur.
zom ve 2 cinsiyet kromozomu (iki X, veya bir X, ve bir Y)
içerir. Büyüklüklerine ve sentromerik pozisyonlar>na göre
seri olarak s>raland>klar> durumlar> karyotip olarak bilin-
mektedir. Kromozomlar>n boyanma tekniklerindeki gelifl-
meler her kromozomun özgün "band oluflturma" özelli¤i
sayesinde pozitif tan>mlanmas>n> mümkün k>lm>flt>r. Flo-
resan in situ hibridizasyon (FISH) denilen bir teknik,her
iki seks kromozumunu, mozaisizmi ve seks kromozomla-
r>n> da içeren yap>sal bozukluklar> SRY'nin (Y kromozu-
mundaki testis belirleyici gen) varl>¤>n> ya da yoklu¤unu ya
da di¤er delesyona u¤ram>fl genleri h>zl>ca saptamakta
özellikle yararl>d>r (fiekil 14-1) Yüksek-rezolüsyonlu kro-
mozom bandlama ve "boyama teknikleri" her kromozo-
mun tam olarak tan>mlanmas>n> sa¤lam>flt>r.
zomar>n>n (X ve Y kromozomlar>) ve cinsiyet belirlenmesi
ve farkl>laflmas>ndaki otozomal genler bipotansiye gonadla-
r>n testis ya da bir ovaryum olarak geliflmesine neden olur-
lar.
yoklu¤unda, ovaryum oluflmas>na yol açarken, Y kromozo-
mu veya Y kromozomunun k>sa kolundaki testis-belirleyen
gen SRY geninin bir X veya otozomal kromozoma translo-
kasyonu testiküler organogeneze neden olur.
iki ya da daha fazla X kromozomu olan insanlarda, biri d>-
fl>nda tüm X kromozomlar> k>smi inaktivasyona u¤rayarak
gen miktar> ayarlan>r. Bu olay embriyonel geliflimin blasto-
sist aflamas>n>n sonlar>nda, her hücrede rastgele anneden
ya da babadan gelen X kromozomunun heterokromatizas-
yona gitti¤i bir ifllem olarak düflünülmektedir. Bu olay so-
nucunda iki ya da daha fazla X kromozomu tafl>yan kiflinin
hücrelerinin interfaz safhas>ndaki X kromatin cisimci¤i
(Barr body) oluflur. XIST ad> verilen bir gen (inaktif X'e
özgü transkript) X kromozomunun uzun kolunun para-
sentromerik bölgesindeki X inaktivasyon merkezi Xq13.2
üzerindedir. XIST sadece inaktif X kromozomu taraf>ndan
kromozomu üzerindeki genlerin inaktive edilmesini ko-
laylaflt>ran büyük bir RNA proteininin flifresini içerir.
kromozomunun k>sa kolunun distal segmentinin homolog
bölgesidir (fiekil 14-2 ve 14-3) Bu segmente psödootozo-
mal bölge (PAR) ad> verilir; X ve Y kromozomundaki bu
iki s>n>rl> bölge mayoz esnas>nda çift oluflturur, kiyazma
oluflumuna gitmek zorunda kalarak X ve Y kromozomlar>-
n>n bu spesifik bölgeleri aras>nda DNA de¤iflimine olanak
sa¤lar. X ve Y kromozomunun k>sa kollar> üzerindeki psö-
doozomal bölgede en az 10 gen belirlenmifltir: Bunlar ara-
s>nda; delesyonunda Turner's sendromundaki nörokognitif
bozukluklar>n ortaya ç>kt>¤> bir gen; k>sa boy geni,
PHOG/SHOX da vard>r. Bu gen kemiklerde eksprese edilir,
idiopatik k>sa boylulukta ve heterozigot diskondrosteosis'le
(Leri-Weill sendromu) birlikte görülür. Bu genin homozi-
got mutasyonlar> çok daha fliddetli boy k>sal>¤>na neden
olur (Langer mesomelik cüceli¤i). X ve Y kromozomlar>n>n
uzun kollar>n>n distal uçlar> için de bir psödootozomal böl-
ge tan>mlanm>flt>r (fiekil 14-2 ve14-3). X ve Y kromozomla-
r>n>n uzun kolundaki psödootozomal bölge ço¤unlu¤u bü-
yüme faktörü ve sinyal molekülü olan genleri içerir. Y kro-
mozu (fiekil 14-3'e bak>n>z) insan genomik DNA's>n>n sa-
tal k>sa kolundaki (Yp11.3) turuncu spektrumunda göster-
mektedir. X kromozomunun sentromer bölgesi için prob ye-
flil spektrumunda gösterilmifltir. Alttaki interfaz hücresinde
her iki probun oldu¤una dikkat ediniz (Grumbach MM,
Hughes IA, Conte FA. Disorders of sex differentiation. In:
Larsen PR, et al, eds. Williams Textbook of Endocrinology.
10th ed. WB Saunders; 2003'den izinle al>nm>flt>r).