10 TEMEL PATOLOJ‹ May-Grünwald ve Arthur Pappenheim’in 1902, Gustav Giemsa’n›n 1914 y›llar›nda gelifltirdikleri boyama yöntemleri ile kan ve kemik ili¤i hücrelerinin do¤ru tan›nmalar› ve s›n›fland›r›lmalar› mümkün olmufltur. 1927 y›l›nda Romanya’l› Victor Babes’in bafllatt›¤› vücuttan dökülen hücrelerin sitolojik incelenmesi (sitopatoloji) Yunan kökenli Amerikal› patolog George Papanicolaou taraf›ndan gelifltirilmifltir. Anatomik patoloji, cerrahi patoloji ve sitopatolojide oluflan tüm geliflmelere karfl›n, statik morfolojik incelemenin tek bafl›na hastal›klar›n mekanizmalar›n› aç›klamakta yetersiz kald›¤› görülmüfltür. Bu nedenle fizik, kimya ve fizyolojide olan kavramsal ve teknik geliflmeler, lezyonlar›n dinamik yönlerinin araflt›r›lmas›na yönelik kullan›lmaya bafllanm›fl ve bu da deneysel patoloji ve patofizyolojinin geliflimini sa¤lam›flt›r. Böylece bir çok metabolik ve nütrisyonel hastal›klar›n mekanizmalar› ve biyokimyasal temelleri aç›klanabilmifltir. Örne¤in serumda fleker, üre gibi organik komponentlerin mikroanalitik kimyasal metodlarla ölçümü Diabetes Mellitus ve baz› böbrek hastal›klar›n›n, vitaminlerin bulunmas› ve di¤er biyokimyasal geliflmeler ise nütrisyonel hastal›klar›n patogenezinin aç›klanmas›n› sa¤lam›flt›r. Mikrobiyolojide olan geliflmeler, bakteri ve viruslar›n bulunmas› ile enfeksiyöz hastal›klar›n etiyolojileri tan›nm›fl ve bu hastal›klar s›n›fland›r›labilmifltir. Sitokimyasal ve histokimyasal metodlar›n geliflmesi ile lipid, glikojen gibi kimyasal komponentler ve baz› mikroorganizmalar hücre-doku düzeyinde gösterilebilmifltir. Benzer flekilde immünolojide olan geliflmeler sonucunda immün yetmezlikler ve otoimmün hastal›klar anlafl›l›p s›n›fland›r›labilmifllerdir. 1933 y›l›nda Ruska ve von Lorries taraf›ndan gelifltirilen elektron mikroskopi hücrenin ultrastrüktürel yap›s›n›n incelenmesini sa¤lam›flt›r. A¤›rl›kl› olarak 20. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda moleküler biyolojik tekniklerin geliflmesi, kromozom anomalilerinin tan›nmas›, hastal›k etkeni olan gen anomalilerinin bulunmas›, onkogen ve tümör süpressör genlerin bulunmas› gibi geliflimler bir çok genetik hastal›¤›n tan›nmas› ve hastal›klar›n genetik temelinin aç›klanmas›n› sa¤lam›flt›r. Tarihsel gelifliminin bu k›sa özetinden de görüldü¤ü gibi, patoloji fizik, kimya gibi t›p d›fl› bilimlerdeki teknik geliflmelerden yararlanarak, t›bb›n tüm alanlar›ndaki bilgileri hastal›klar›n etyoloji, patogenez, morfoloji ve semptomlar›n› aç›klamakta kullanmaktad›r. Hastal›klar›n hepsinin temelinde Virchow’un belirtti¤i gibi, çok çeflitli zedeleyici etkenlere karfl› hücre düzeyinde oluflan morfolojik de¤ifliklikler yatmaktad›r. Bu nedenle öncelikle hücre zedelenmesinin nedenleri, mekanizmas› ve morfolojisi üzerinde durulacakt›r. Daha önemlisi hastal›klar etyolojileri, oluflturduklar› lezyonlar, klinik semptomlar› ve klinik seyirleri ile birlikte bir bütün klinikopatolojik antite olarak tan›mlanabilmifllerdir. Bu flekilde klinikopatolojik metodlar›n geliflmesi ve yayg›n kullan›m› ile Rene Laennec, 19. yüzy›lda karaci¤erde siroz, akci¤erlerde tüberküloz ve bronflektaziyi tan›mlam›fl, ‹ngiliz ekolünden Guillaume Dupuytren, Thomas Hodgkin, Thomas Addison, James Paget ve Joseph Lister gibi doktorlar ve Alman ekolünden 30.000’in üzerinde otopsi yapan Carl van Rokitansky yan›s›ra, Carl Sternberg, Hans Chiari gibi doktorlar kendi adlar› ile an›lan hastal›k ya da lezyonlar› tan›mlayabilmifllerdir. Anatomik patolojinin geliflti¤i bu dönemlerde mikroskopun teknik geliflimi ve buna efllik eden kaliteli b›çaklar›n ve doku boyalar›n›n geliflmesi sayesinde, dokular›n kesit yüzlerinin mikroskopik incelenme olana¤› do¤mufltur. Bu teknik geliflmeler histoloji, sitoloji ve hücre biyolojisinin geliflmesine önayak olmufltur. Hücre 1667’de Robert Hooke taraf›ndan tan›mlanm›fl olmakla birlikte, hücrede patolojik de¤iflikliklerin araflt›r›lmas›n› bafllatan Alman patolog Rudolph Virchow’dur. Modern patolojinin kurucusu olarak kabul edilen Virchow (1821-1905), neoplazilerin normal ya da embriyonal organizmadaki karfl›tlar› olan hücre ve dokulardan köken ald›klar› yönündeki hipotezi ile tümör s›n›fland›rmas›na histogenetik yaklafl›m› bafllatm›flt›r. Berlin’de, 1858 y›l›nda Die Cellularpathologic in ihrer Begründung anf phsiologische and pathologische Grewebelehere adl› kitab›n› yay›nlayan Rudolf Virchow, çeflitli etkenlerin hücre düzeyinde yapt›¤› zedelenmenin hastal›klar›n temelini oluflturdu¤u görüflünü öne sürmüfltür. Günümüzde geçerli olan klinik ve deneysel patolojinin temelini Virchow’un selüler patoloji görüflü oluflturmaktad›r. Anatomik patolojinin geliflti¤i süreç boyunca Laennec gibi pratisyen hekim, Morgagni gibi cerrah ve Charcot, Broca gibi nörologlar›n ayn› zamanda çok yetenekli patologlar olduklar› görülmektedir. Bu s›rada yaflayan kiflilerden al›nan doku örneklerinde izlenen histolojik de¤iflikliklere dayanarak güvenilir tan› konulabilece¤inin anlafl›lmas›, cerrahi patolojinin ortaya ç›k›fl›n› sa¤lam›flt›r. Böylece daha önce tan›mlay›c›, postmortem incelemelerle geriye dönük ve akademik bir dal olan patoloji ileriye dönük, klinik bir dala dönüflmüfltür. Dokulardan cerrahi olarak al›nan örnekleri (biyopsi) hastal›klar›n tan›s›nda ilk olarak 1870 y›l›nda Carl Ruge ve Johann Veit gibi cerrahlar kullanmaya bafllam›fllarsa da, cerrahi patolojinin gelifliminde esas olarak William Henry Welch (1850-1934), James Ewing (1866-1943), Arthur Purdy Stout (1885-1967) ve Lauren Ackerman (1905-1993) gibi Amerikal› patologlar rol oynam›fllard›r. 1895 y›l›nda da Kanada’l› patolog Thomas Stephen Cullen cerrahi ifllem sürerken al›nan doku örneklerinde h›zl› tan› konulmas›n› sa¤layan frozen kesit tekni¤ini gelifltirmifl ve bu ifllem cerrahi patolojinin vazgeçilmez bir parças› haline gelmifltir. HÜCRE ZEDELENMES‹ VE HÜCRE ÖLÜMÜ Tan›mlar Hücreler iç ve d›fl ortamlar›nda de¤iflikliklere yol açan bir çok zedeleyici etkenlerle karfl›lafl›rlar. Bu etkenlere karfl›