Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü 13 • yal hücrelerdeki sitokin ve adezyon molekülü ekspresyonlar›ndaki art›fla ba¤l› olarak ard›ndan ortaya ç›kan inflamasyon daha fazla zedelenmeye neden olur. Kan ak›m›n›n yeniden sa¤lanmas› ile reperfüzyon lokal inflamatuvar hücre infiltrasyonunu art›rabilir. Kompleman aktivasyonu da olaya kar›flabilir; kompleman sistemi normal olarak konak savunmas›nda rol al›r (Bölüm 6). ‹skemik dokularda biriken baz› IgM antikorlar› kan ak›m›n›n tekrar sa¤lanmas› sonras›nda ve kompleman proteinleri antikorlara ba¤land›ktan sonra aktive olarak hücre zedelenmesine ve inflamasyona neden olur. Kimyasal Zedelenme (s. 25) • Kimyasal zedelenme iki genel mekanizma ile meydana gelir: Direkt olarak baz› kritik moleküler komponentlere ba¤lanarak (örn., civa klorür hücre membran› protein sülfidril gruplar›na ba¤lan›r, ATPaz-ba¤›ml› transportu inhibe eder ve geçirgenlik art›fl›na neden olur). ‹ndirekt olarak, reaktif toksik metabolitlere dönüflerek. Toksik metabolitler ya membran protein ve lipidlerine direkt olarak kovalent ba¤la ba¤lanarak veya daha s›kl›kla reaktif serbest radikallerin oluflmas› ile sonuçta hücresel zedelenmeye yol açarlar. Karbon tetraklorür ve asetaminofen buna iki örnektir. • APOPTOZ (s. 26) Programl› hücre ölümü (apoptoz) çok s›k› olarak kontrol edilen hücre içi bir intihar program›n›n etkin hale gelmesi sonucunda meydana gelir. Apoptozun fonksiyonu, çevredeki hücrelere ve kona¤a çok az zarar vererek istenmeyen hücrelerin seçici olarak ortadan kald›r›lmas›d›r. Hücrenin plazma membran› sa¤lam kal›r, ancak yap›s› o kadar de¤iflir ki apoptotik hücre fagositoz için çok kuvvetli bir hedef haline gelir. Ölü hücre, içeri¤i çevreye s›zmadan h›zla ortadan kald›r›l›r. Böylece bu yolak ile hücre ölümü konakta inflamatuvar bir yan›t› ortaya ç›karmaz. Bu nedenle apoptoz membran bütünlü¤ünde bozulma, hücrelerin enzimatik sindirimi ve s›kl›kla konak yan›t› ile karakterli olan nekrozdan temel olarak farkl›d›r (bak›n›z Tablo 1-2). Buna karfl›n apoptoz ve nekroz bazen ayn› anda bulunabilir ve baz› ortak özellikleri ve mekanizmalar› paylaflabilirler. Apoptoz Nedenleri (s. 26) Apoptoz fizyolojik veya patolojik olabilir. Fizyolojik Nedenler • • • • • • Embriyogenez s›ras›nda programl› hücre y›k›m› Eriflkinlerde dokular›n (örn., endometrium, prostat) hormona ba¤›ml› involüsyonu Prolifere olan hücre popülasyonlar›nda (örn., intestinal kript epiteli) hücre say›s›n› sabit tutmak için hücre eksiltilmesi Görevini tamamlayan hücrelerin ölümü (örn., akut inflamatuvar yan›t sonras› nötrofiller) Potansiyel olarak zararl› “self-reaktif” lenfositlerin ortadan kald›r›lmas› Sitotoksik T hücrelerince indüklenen hücre ölümü (virüsle infekte hücrelerin veya neoplastik hücrelerin ortadan kald›r›lmas› için)