24 • Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü Fosfat retansiyonuna ba¤l› sekonder hiperparatiroidizme neden olan böbrek yetmezli¤i ile iliflkili olarak HÜCRESEL YAfiLANMA (s. 42) Hemen tüm organ sistemlerinde yafl ile beraber fizyolojik ve yap›sal de¤ifliklikler meydana gelir. Bireylerde yafllanma genetik faktörler; diyet; sosyal koflullar ve ateroskleroz, diyabet ve osteoartrit gibi yaflla iliflkili hastal›klar›n varl›¤›ndan etkilenir. Ek olarak, hücrelerde subletal hücresel ve moleküler hasar›n birikmifl etkilerini yans›tan yaflla indüklenen de¤ifliklikler organizman›n yafllanmas›nda önemlidir (fiekil 1-8). Fonksiyonel ve Morfolojik De¤ifliklikler Yafllanan hücrelerde bir dizi fonksiyonel ve morfolojik de¤ifliklikler meydana gelir. Azalm›fl Metabolik Fonksiyonlar • • • • • • Azalm›fl mitokondrial ATP üretimi Yap›sal, enzimatik ve regülatör proteinlerin sentezinde azalma Besin al›m kapasitesinde azalma DNA hasar›nda artma ve onar›m›nda azalma Proteinlerde ve lipidlerde oksidatif hasar birikimi (örn., lipofuskin pigmenti) Protein çapraz ba¤lanmas›na yol açan ileri glikasyon son ürünlerinin birikmesi GENET‹K FAKTÖRLER DNA onar›m defektleri Çeflitli genetik anomaliler (örn., IGF-1 yola¤›) ÇEVRESEL FAKTÖRLER Çevresel uyar›lar Serbest Azalm›fl radikal yoluyla proteozomal hasar aktivite Hasar görmüfl hücresel proteinlerin ve organellerin birikmesi Mutasyonlar›n birikimi Anormal hücresel sinyalizasyon Replikatif y›pranma Yeni hücre üretebilme yetene¤inde azalma HÜCRESEL YAfiLANMA fiEK‹L 1-8 Hücresel yafllanma mekanizmalar›. Genetik faktörler ve çevresel uyar›lar yafllanma için karakteristik hücresel anomalileri yaratmak için bir araya gelirler. IGF-1, insulin-like growth factor-1 (insülin benzeri büyüme faktörü-1, ç.n.).