22 Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü PROTE‹N ÜRET‹M‹ VE TOPLANMASI fiaperon (örn., Hsp 70) Olgunlaflmam›fl peptit Matür Matür katlanm›fl katlanm›fl mitokondrial protein protein mRNA Ribozomlar Sekonder flaperon PROTE‹N HASARININ ONARIMI STRES (UV, ›s›, serbest radikal zedelenmesi) fiaperon (örn., Hsp) Matür katlanm›fl proteinler Mitokondrial flaperon (örn., Hsp 60) Protein Non-fonksiyonel proteinler ve Ubikuitin birikimler HÜCRE ÖLÜMÜ Proteazom Y›k›lm›fl peptid fragmanlar› fiEK‹L 1-7 Protein katlanma mekanizmalar› ve flaperonlar›n rolü. A, Is› flok proteinleri (“heat shock protein” [Hsp]) gibi flaperonlar katlanmam›fl veya k›smen katlanm›fl proteinleri y›k›mdan korur ve proteinleri organellere yöneltir. B, fiaperonlar yanl›fl katlanm›fl proteinleri onar›r. Bu ifllem etkisiz ise proteinler y›k›m için proteozoma yönlendirilir. E¤er yanl›fl katlanm›fl proteinler birikirse, apoptozu tetikler. UV, ultraviyole. da (glikojenozlar olarak isimlendirilir, Bölüm 5) ve glukoz metabolizma bozukluklar›nda (diabetes mellitus) izlenir. Pigmentler (s. 39) Birikmifl materyaller s›kl›kla ekzojen (örn., kömür tozu) veya melanin veya hemosiderin gibi endojen pigmentlerdir. • Ekzojen pigmentler karbon veya kömür tozunu (en s›k) kapsar. Bu birikimler pulmoner makrofajlarda ve lenf nodlar›nda birikti¤inde antrakozis olarak adland›r›l›r. Dövmeden gelen pigmentler makrofajlarca al›n›r ve hücrenin yaflam› boyunca kal›rlar. Endojen pigmentler flunlar› kapsar: Lipofuskin “y›pranma” pigmenti olarak bilinir, s›kl›kla hücre ve doku atrofisi ile (kahverengi atrofi) iliflkilidir. Mikroskopik olarak ince sar›-kahverengi intrasitoplazmik granüller olarak izlenir. Pigment muhtemelen hücre membran lipid peroksidasyonu kökenli lipid, fosfolipid ve protein komplekslerinden oluflur. •